Nhìn chung lại, người lệch lạc - từ những kẻ ngoài vòng pháp luật công
khai cho tới những kiểu lơ mơ đến cả tia lửa để sống còn không có, nói chi
đến làm loạn - gộp thành một số lượng đáng kể ở Mỹ. Người ta biết rất ít về
họ ở khía cạnh kiểu cá tính, giai cấp xã hội, “những ưu tiên” của họ trong
bệnh tình, vân vân. Thực ra, khoa học xã hội và tâm lý học cho đến gần đây
đã quan tâm tìm hiểu người lệch lạc, gợi ý các biện pháp trị liệu, cũng như
y khoa đã lo diệt trừ các tác nhân bên ngoài gây bệnh cho con người hơn là
hiểu biết những bí ẩn bên trong thân làm cho họ khỏe mạnh. Thực ra,
thường không quá khó để giải thích tại sao ai đó lệch lạc, bởi bi kịch và sự
lầm lạc của đời sống, giống như mầm bệnh, ở đâu cũng có, và bất kỳ bất
hạnh cá nhân nào cũng có thể lần dò được về “căn nguyên” của nó.
Hiển nhiên chúng ta còn biết ít hơn về những người mà tôi gọi là độc
lập. Nhiều người thậm chí sẽ phủ nhận có những người như vậy, kẻ có thể
vượt lên trên nền văn hóa của mình bất kỳ lúc nào hay ở bất kỳ khía cạnh
nào. Những người trở nên độc lập trong xã hội chúng ta chẳng hạn, có vẻ
xuất thân từ một nền tảng gia đình và giai cấp hay bối cảnh địa phương có
các hệ quả hoàn toàn khác đối với người khác. Thực ra, các kiểu độc lập,
thích nghi và lệch lạc có thể là anh chị em một nhà, bạn bè đồng nghiệp
trong cùng một công việc, người cư trú trong cùng một dự án nhà ở hay
ngoại ô. Khi ai đó không trở thành người độc lập được, chúng ta thường
thấy những chướng ngại vật nào chắn đường họ, nhưng khi ai đó thành
công trong cùng bối cảnh hiển hiện mà người khác thất bại, thì bản thân tôi
không có sẵn những lý giải cho điều này, và đôi khi tôi bị lôi kéo dựa vào
các yếu tố hiến pháp hay di truyền - cái mà người thời xưa gọi là thần khí.
Dĩ nhiên, nếu quan sát những đứa trẻ sơ sinh một tuần tuổi trong nhà trẻ của
bệnh viện, ta sẽ thấy ngạc nhiên vì khả năng phản ứng đa dạng và sự sống
động của chúng trước khi có nhiều cơ hội cho văn hóa chiếm lấy. Nhưng vì
đây là một cuốn sách về văn hóa và tính cách, nên tôi phải dành lại các suy
đoán ấy cho người khác.
Có vẻ hợp lý khi giả định rằng bước quyết định trên con đường đi tới
độc lập có liên quan đến các chuyển biến xã hội mà tôi đã gắn với đường đồ
