Trúc mọc từ trong ngực
“Khi măng trúc mới nhú, nó chỉ dài có hai thốn, nhưng mọi đốt mọi lá đã
hàm chứa đâu vào đấy cả rồi. Vạn vật đều sinh trưởng như vậy cả, từ con ve
sầu đến con rắn, đến các loài tre trúc vươn lên trời cao hàng trăm trượng.
Thời nay, họa sỹ vẽ trúc chỉ biết vẽ từng đốt này đến đốt kia, lá này đến lá
nọ. Vậy thì trúc ở đâu? Cho nên muốn vẽ trúc, phải có trúc mọc từ trong
ngực đã, đến lúc vẽ, định thần cho chăm chú sẽ thấy cái muốn vẽ. Rồi lập
tức theo sát nó, dụng bút để đuổi theo cái hình ảnh vừa nhìn thấy, như con
diều nhào xuống con thỏ. Ngập ngừng một chút là mất dấu. Dư Khả đã dạy
ta điều đó. Ta hiểu ý, nhưng không sao làm theo được, vì tay ta không theo
được ý muốn do thiếu luyện tập. Có những vật vẫn tưởng là rất quen thuộc,
nhưng khi muốn vẽ chúng thì mới biết là không phải thế. Điều này không
phải chỉ đúng với việc vẽ tre trúc mà thôi.
“Khi Dư Khả bắt đầu vẽ trúc, bản thân cũng không coi đó là việc gì ghê
gớm, nhưng người từ đủ mọi nơi kéo đến, ai cũng đem theo lụa, chầu chực
đầy ngoài cửa xin được một bức vẽ của anh ấy. Dư Khả rất bực mình,
quẳng lụa xuống đất, giận dữ nói “Ta sẽ cắt hết ra và cho làm giẻ quấn
chân.” Lúc Dư Khả từ Dương Châu trở về và ta còn đang ở Tô Châu, anh
ấy viết thư, nói “Bấy lâu nay anh vẫn bảo đám sỹ phu rằng trường phái trúc
mực nay đã dời về Tô Châu rồi, ai muốn sưu tầm tranh vẽ ấy thì phải đến
đó. Chắc em sắp có nhiều lụa để làm dẻ quấn chân đấy.” Dư Khả còn có hai
dòng tái bút, nói đang ao ước vẽ một rừng trúc cao mười ngàn trượng trên
một tấm lụa làm ở Mao Thung. Ta nói để vẽ bức ấy phải có hai trăm năm
mươi trượng lụa, và bảo chắc là anh muốn có lụa thôi chứ dạo này anh mệt
rồi vẽ gì nữa. Dư Khả không thể cãi, bảo ta chỉ nói linh tinh, và còn bảo thật
ra làm gì có rừng trúc nào cao mười ngàn trượng. Ta bèn trả lời bằng hai
câu thơ: “Có trúc cao mười ngàn trượng, khi ta nhìn bóng nó dưới ánh
trăng.” Dư Khả cười, bảo “Chú Tô này lúc nào cãi lí cũng giỏi, nhưng nếu
anh có hai trăm năm mươi trượng lụa tốt, anh sẽ mua một cái trại ở nhà quê
rồi về đó mà nghỉ thôi.” Dư Khả cho ta bức tranh này, vẽ những cây trúc
