6. Điều khiển cổ tay
Có thể có người phản bác, nói rằng “Đã có những bài dạy vẽ, viết thành
chương hồi, thành thơ vè, và cũng có cả những hướng dẫn chi tiết về việc
dùng bút và mực. Chúng tôi chưa thấy ai nói mông lung mờ mịt như thế về
sự sống và chuyển vận của núi non sông suối mà lại còn cố truyền đạt
những cái đó cho người khác. Có lẽ Đại Điền Tử (Thạch Đào) quá tự cao và
muốn bày đặt ra một thứ hội họa bí ẩn lạ lùng, nên đã bỏ hết cả những chi
tiết nhỏ nhặt của nghề vẽ mà thôi.”
Chắc chắn là không phải như thế. Những gì là thiên bẩm trong chúng ta
có thể xuất phát từ những thâm sâu không thể biết được, nhưng biểu hiện
của chúng thì ở ngay đây, ngay bây giờ. Sở dĩ ta biết một cái gì đó đang ở
rất xa là vì ta đã nhận diện được nó lúc ở gần. Nhất họa pháp là cái sơ yếu
trong thư pháp và hội họa; đường nét thay đổi là cái sơ yếu trong việc điều
khiển bút và mực. Núi và biển chỉ là bản sao cái lồi lên lõm xuống của
những vật ở gần. Sự sống và chuyển động là những nguyên lý sơ yếu của
nét viền và nét sô. Ví dụ, nếu biết những vật chỉ tồn tại ở một địa điểm nào
đó, thì đó là cái độc đáo của chính cái địa điểm ấy. Vậy thì, nếu một địa
điểm nào đó có trái núi ấy và một nhóm các ngọn núi ấy và họa sỹ chỉ chú
tâm vào vẽ trái núi ấy và những ngọn núi ấy, không thay đổi gì hết, thì
những đối tượng được vẽ ấy chỉ là những hạn chế nhọc nhằn đối với tài
năng của họa sỹ mà thôi. Liệu có đáng làm việc đó không?
Ngoài ra, khi không có thay đổi gì trong sự sống và chuyển động, người
ta sẽ chỉ biết chú ý vào nét viền và nét sô bên ngoài mà thôi. Không có thay
đổi trong phương pháp, sự sống và chuyển động sẽ trở thành rập khuôn.
Không có hiểu biết về sáng tối, người ta chỉ thấy một dãy núi và những
dòng nước nối với nhau. Không có rừng cây và núi non, người ta sẽ cảm
thấy cái trống rỗng của cảnh trí. Để tránh bốn sai lầm ấy, phải bắt đầu bằng
việc điều khiển cổ tay. Bởi vì nếu cổ tay luôn mềm dẻo và nhạy bén, hành
động vẽ sẽ diễn ra theo những cách khác nhau. Nếu đường bút đi mau lẹ và
tự tin, cái hình muốn vẽ sẽ lộ diện rõ ràng. Khi cổ tay chắc khỏe, nét vẽ sẽ
tự tin sinh động, và khi cổ tay linh động mềm dẻo, nét vẽ sẽ phóng ra như
