bình kể từ khi rời đảo Quỷ,” hay “Im đi, tất cả các vị, nếu không tôi sẽ tự
thú.”
Anh thậm chí còn nhận xét bằng giọng điệu mỉa mai nặng nề kiểu
Do Thái: “Không có lửa làm sao có khói, các vị biết đấy.” Nhưng sức mạnh
mới của ngôn ngữ thành văn trong liên minh với cánh tả cấp tiến giờ đây đã
vượt ra ngoài tầm kiểm soát. Nó kêu gọi trả thù và đi tới thắng lợi hoàn
toàn. Nó đã có được cả hai. Dòng Assumptionists bị đá khỏi Pháp. Phe tả
giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử năm 1906. Dreyfus được phục
hồi danh dự và trở thành tướng. Picquart làm Bộ trưởng Chiến tranh. Nhà
nước, hiện trong tay những người ủng hộ Dreyfus, tổ chức một chiến dịch
hủy diệt chống lại giáo hội. Thế là những người cực đoan đã chiến thắng,
cả trong chuyện tạo ra vụ việc cũng như giành thắng lợi.
Nhưng có một cái giá phải trả, và rốt cuộc người Do Thái là những người
phải trả giá: chủ nghĩa bài Do Thái được thể chế hóa. Sau chiến tranh 1914-
1918, Liên minh của Charles Maurras trở thành một phong trào ủng hộ phát
xít, bài Do Thái, nó đẻ ra thứ ác độc nhất trong chế độ Vichi giai đoạn
1941-1944, và khiến hàng trăm ngàn người Do Thái Pháp, dân bản xứ cũng
như dân tị nạn, đi tới chỗ chết, như chúng ta sẽ thấy. Chiến thắng của
những người ủng hộ Dreyfus khiến nhiều người Pháp tin rằng âm mưu Do
Thái là một sự thật không thể bàn cãi. Người ta khó có thể nói rằng không
có âm mưu nào, chắc chắn không có một âm mưu Do Thái nào. Joseph
Reinach, người không chỉ minh oan cho khách hàng của mình, mà còn viết
một cuốn sử đầy đủ đầu tiên về vụ việc, đã cho thấy trong tập 6 và cũng là
tập cuối, ông phản đối và lo sợ hành vi cực đoan của những người ủng hộ
mình như thế nào.
Chẳng có ai làm đạo diễn cả. Gần nhất với vị trí này có
Lucien Herr, thủ thư của École Normale Supérieure theo chủ trương tinh
hoa cực đoan, và ông là trung tâm của một giới Tin Lành, chứ không phải
một giới Do Thái.
Tuy nhiên, sự thể hiện sức mạnh của trí thức Do Thái
do vụ việc này mang lại, sự dễ dàng mà nó đem lại đã giúp các nhà văn Do
Thái giờ đây sải bước trong giới trí thức Pháp, vẫn không khỏa lấp được
một thực tế rằng chín phần mười lượng tư liệu khổng lồ tích lũy quanh vụ
việc này là ủng hộ Dreyfus; tất cả những điều này gây lo ngại cho người
