“Vụ âm mưu” đẫm máu
Chuyến tù kháng chiến đầu tiên bị lưu đày ra đảo lúc cuộc đàm phán
Pháp - Việt sắp mở tại Phôngtennơbơlô (Fontainebleau - Paris). Chúa đảo
Gimbe thuộc phái thực dân hiếu chiến. Hắn đón những người tù kháng
chiến bằng trận đòn thù với hèo mây, cù ngoéo, báng súng khi họ bị giải từ
bãi Nhà Thờ về Banh I. Ngày hôm sau, chưa hết cái đau ê ẩm của đòn roi
và sóng biển, đoàn tù áo xanh lại phải ra dọn tàu, một loại công việc khổ
sai nặng nhọc. Họ phải làm quần quật từ sáng sớm đến đêm khuya dưới
ngọn roi và báng súng trong ba ngày đêm ròng rã.
Giám đốc và Xếp chánh thường xuyên có mặt để đốc thúc việc dọn tàu.
Bọn gác ngục được dịp thẳng tay đánh tù cho vừa lòng Giám đốc và cũng
là để dằn mặt, răn đe. Máu tù nhân đổ dài trên đường vận chuyển lương
thực, thực phẩm, vật liệu từ cầu tàu về kho chứa vài ngày sau đợt dọn tàu,
đoàn tù kháng chiến được phân bổ về các sở, trong đó một số người có văn
hoá được đưa ra làm thư ký văn phòng, bồi bếp.
Buổi đầu chưa có tổ chức và lãnh đạo thống nhất, tù kháng chiến tự động
liên hệ với nhau, cứ ra đại diện để giao thiệp với nhà tù và cắt đặt trật tự, vệ
sinh trong khám. Kinh nghiệm đấu tranh ở Khám Lớn đã giúp họ có ý thức
ngăn chặn ngay việc lập lại chế độ cặp rằng ở Côn Đảo.
Tù kháng chiến phần lớn là thanh niên đang sục sôi khí thế cách mạng,
vào tù vẫn còn hừng hực lời thề quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh. Vừa ra
đến Côn Đảo, nhiều người đã tìm cách vượt ngục về tiếp tục tham gia
kháng chiến. Táo bạo hơn, một số người đã tính đến cả chuyện bạo động
cướp đảo. Chủ trương bạo động do một nhóm tù nhân gồm cụ Tú Oanh và
các anh Phạm Gia, Trúc Quỳnh khởi xướng.
Cụ Tú Oanh (Võ Oanh) làm bồi ở trại lính, biết rõ lực lượng phòng thủ
và quy luật hoạt động của bọn lính. Gần 2 đại đội lính tham gia tái chiếm
Côn Đảo đã rút về gần hết để phục vụ kế hoạch đánh lấn ra Bắc Bộ. Trại
