và các công sở, dùng đá và gậy đánh lui bọn đàn áp, nhiều cuộc xung đột
đẫm máu xấy ra trên các đường phố.
Tháng 6-1908, bọn thực dân bắt Tilắc và đưa ra xử án. Tilắc đã hào
hùng và dũng cảm dùng tòa án làm diễn đàn lên án chủ nghĩa thực dân
Anh. Ông bị kết án 6 năm tù khổ sai.
Tin tức về vụ án Tilắc lại làm bùng lên một đợt đấu tranh mới trong cả
nước. Những cuộc mít tinh và biểu tình diễn ra ở khắp các thành phố. Công
nhân Bombay đứng ở hàng đầu. Hưởng ứng lời kêu gọi của phái “cấp tiến”,
nhiều cuộc bãi công chính trị bùng nổ.
Ngày 13-7, số người bãi công có vài nghìn. Đến 14-7 có 4 vạn, 17-7
có 6 vạn. Đến ngày tuyên án 22-7, công nhân Bombay truyền đi lời kêu
gọi: “Hãy trả lời mỗi năm tù của Tilắc bằng một ngày tổng bãi công”. Ngày
23-7, cuộc bãi công của công nhân Bombay trở thành tổng bãi công với 10
vạn người tham gia. Các chiến lũy được dựng lên trên đường phố. Công
nhân dùng gậy và đá đánh lui nhiều đợt trấn áp của quân đội và cảnh binh.
Mặc dầu bị khủng bố dữ dội, cuộc tổng bãi công kéo dài đúng 6 ngày như
dự định ban đầu.
Cuộc tổng bãi công ở Bombay là một cuộc đấu tranh chính trị lớn đầu
tiên của giai cấp vô sản Ấn Độ. Công nhân đã xuống đường biểu dương lực
lượng và bênh vực những người lãnh tụ của phong trào yêu nước. Nó
chứng tỏ rằng “giai cấp vô sản Ấn Độ đã trưởng thành, có thể tiến hành
cuộc đấu tranh chính trị tự giác mang tính chất quần chúng.
Cuộc đấu tranh của công nhân Bombay năm 1908 là đỉnh cao nhất của
phong trào giải phóng dân tộc ở Ấn Độ trong những năm đầu thế kỷ XX.
Sau đó, phong trào đi vào giai đoạn tan rã.
5. Nguyên nhân thất bại và ý nghĩa lịch sử của phong trào đấu
tranh 1905-1908
