Phần Hai ĐƠN GIẢN LÀ CHÚNG TA
KHÔNG THỂ DỰ ĐOÁN ĐƯỢC
Khi được yêu cầu kể tên ba công nghệ ứng dụng có ảnh hưởng nhiều
nhất đến thế giới chúng ta hiện nay, mọi người thường nhắc đến máy vi
tính, Internet và công nghệ la-de. cả ba công nghệ này đều không được
hoạch định trước, không được dự đoán trước cũng như không được đánh
giá đúng trong quá trình khám phá, và vẫn không được đánh giá đúng sau
lần sử dụng đầu tiên. Chúng là những sự kiện có ý nghĩa to lớn. Chúng là
Thiên Nga Đen. Dĩ nhiên, chúng ta có ảo tưởng (dựa trên quá khứ) rằng
những sự kiện này đang tham gia vào một kế hoạch tổng thể nào đó. Bạn có
thể tự mình lập danh sách với các kết quả tương tự, dù đó là các sự kiện
chính trị, các cuộc chiến hay các phong trào truyền bá tư tưởng.
Bạn kỳ vọng rằng thành tích dự đoán của chúng ta sẽ vô cùng “hoành
tráng”: thế giới này luôn phức tạp, phức tạp hơn ta nghĩ rất nhiều, nhưng đó
không phải là vấn đề, trừ khi hầu hết mọi người trong chúng ta đều không
biết về nó. Chúng ta có xu hướng “đi đường hầm” khi nhìn về tương lai,
khiến nó trở nên bình thường, không phải Thiên Nga Đen, trong khi trên
thực tế, chẳng có gì bình thường về tương lai cả. Đó không phải là một
phạm trù Plato!
Chúng ta đã chứng kiến được mức độ tài giỏi của mình trong việc tường
thuật theo hướng ngược về quá khứ, trong việc bịa ra những câu chuyện
thuyết phục bản thân rằng mình am hiểu quá khứ. Đối với nhiều người,
kiến thức có sức mạnh đáng kể giúp hình thành sự tự tin thay cho một khả
năng cụ thể nào đó. Một vấn đề khác: việc chú trọng đến sự đúng mực
(không quan trọng), vào quá trình Plato hóa khiến cho việc dự đoán đủ
“nằm trong khuôn khổ”.
Thật đáng xấu hổ, bất kể thành tích thực nghiệm chẳng ra gì đó, chúng ta
vẫn tiếp tục lên kế hoạch hướng tới tương lai như thể mình giỏi làm việc
