Những cơ sở đầu tiên của chủ nghĩa xã hội(1954 -
1965)
Nửa đất nước phía Bắc được hoàn toàn giải phóng, câu hỏi được đặt ra
ngay lập tức là phải biết đi con đường nào, chủ nghĩa tư bản hay chủ nghĩa
xã hội? Cương lĩnh của Đảng Lao động Việt Nam ghi rõ rằng một khi cách
mạng dân tộc dân chủ đã hoàn thành, đất nước sẽ tiến thẳng lên xây dựng
chủ nghĩa xã hội, đốt cháy giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa.
Những trở ngại cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội chủ yếu là tình
trạng đặc biệt lạc hậu về kinh tế do hàng nhiều thế kỷ phong kiến và thực
dân để lại, lại nhiều năm trường bị chiến tranh tàn phá. Năm 1954, công
nghiệp hiện đại chỉ chiếm 1,5% của toàn bộ nền sản xuất và ở tất cả các
làng bản ở Bắc Việt Nam không hề có một chiếc động cơ. Diện tích đất
canh tác cực kỳ hẹp: mỗi người dân chỉ được 1/10ha, lại bị thiên tai lụt bão,
hạn hán) là mối đe dọa thường xuyên đè nặng lên nền nông nghiệp. Việc
chia cắt Nam - Bắc làm cho nền kinh tế bị mất cân đối nghiêm trọng. Một
năm sau ngày giải phóng, năm 1955 sản xuất hàng năm về điện chẳng hạn
chỉ lên đến 53 triệu kwh và phần của công nghiệp hiện đại chỉ chiếm có
3,4% tổng sản phẩm.
Tuy nhiên, Đảng Lao động Việt Nam xác định rằng những điều kiện để
xây dựng chủ nghĩa xã hội vẫn chiếm ưu thế: một khối liên minh công nông
vững mạnh, sự lãnh đạo vững vàng của một Đảng Mác-xít Lêninnít được
toàn dân tín nhiệm, sự viện trợ có hiệu quả của các nước xã hội chủ nghĩa.
Trong những điều kiện đó, vấn đề là gấp rút hàn gắn những vết thương
chiến tranh, đồng thời hoàn thành cải cách ruộng đất đã được bắt đầu từ
năm 1953, để sau đó chuyển sang thực hiện các biến đổi cấu trúc dẫn đến
việc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Từ năm 1957, cải cách ruộng đất đã hoàn
thành, mặc dầu có những sai lầm kiểu tả khuynh, đôi khi rất nghiêm trọng
trong quá trình thực hiện - những sai lầm đã được lãnh đạo Đảng công khai
