Quan hệ Việt - Trung xấu đi
Washington lao mình vào cuộc leo thang dễ dàng hơn bởi vì, đã từ một
số năm, chính sách của Trung Quốc đối với Việt Nam bắt đầu xấu đi trông
thấy. Bắc Kinh luôn luôn muốn, bằng bất cứ giá nào, tránh đụng đầu quân
sự với Mỹ là kẻ vẫn rất hung hăng hiếu chiến đối với Trung Quốc và cuộc
kháng chiến vũ trang ở Nam Việt Nam đã không được các nhà lãnh đạo
Trung Quốc tán thành. Ngay từ tháng 7 năm 1955, Tổng Bí thư Đảng Cộng
sản Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đã tuyên bố với các nhà lãnh đạo Việt
Nam rằng: ''Dùng lực lượng vũ trang để tái thống nhất đất nước sẽ dẫn đến
hai khả năng: hoặc thắng trận, hoặc mất luôn cả miền Bắc''. Tháng 7 năm
1957, Mao Trạch Đông nói rõ: ''Phải duy trì vĩ tuyên 17!'' Bắc Kinh khuyên
Việt Nam hãy ''mai phục lâu dài'' trước khi nổ súng.
Như vậy là các nhà lãnh đạo Trung Quốc đồng thời vừa công khai ủng
hộ luận thuyết ''đấu tranh vũ trang là trên hết'', lại vừa cho rằng nhân dân
Việt Nam chớ nên đấu tranh vũ trang chống Mỹ để thống nhất đất nước.
Thái độ của Trung Quốc phản đối cuộc đấu tranh vũ trang của nhân dân
Việt Nam đã làm các mâu thuẫn về ý thức hệ giữa hai Đảng trong những
năm 60, sâu sắc thêm. Đảng Cộng sản Việt Nam cố gắng giữ gìn tình đoàn
kết với tất cả các Đảng, trước hết là Đảng Cộng sản Liên Xô và Đảng Cộng
sản Trung Quốc, đồng thời kiên quyết chống mọi mưu toan chia rẽ các lực
lượng cách mạng.
Năm 1963, Đảng Việt Nam từ chối không chấp nhận lời đề nghị của
Trung Quốc, triệu tập một hội nghị 11 Đảng Cộng sản chủ yếu ở châu Á
hình thành như một tổ chức “Quốc tế cộng sản” mới. Đặng Tiểu Bình liền
gợi ý với lãnh đạo Việt Nam sẽ viện trợ cho Việt Nam 1 tỷ nhân dân tệ, nếu
Việt Nam từ khước mọi viện trợ của Liên Xô.
Tháng Giêng năm 1965, Mao Trạch Đông tuyên bố với nhà báo Mỹ
Edgar Snow: ''Quân đội Trung Quốc sẽ không vượt quá biên giới của mình
để đi đánh nhau. Điều này thật là rõ. Người Trung Quốc chỉ chiến đấu khi
