17. Dương thái hậu và 76 thị nữ bị giết hại
Tháng 1 năm Nhâm Tý (1072), vua Lý Thánh Tông qua đời, thái tử Càn
Đức bấy giờ mới 6 tuổi lên nối ngôi, đó là vua Lý Nhân Tông (1072-1127).
Thái tử Càn Đức là con đẻ của Ỷ Lan Nguyên phi, nay Càn Đức lên ngôi,
Ỷ Lan được tôn phong là Linh Nhân Thái phi
, còn Hoàng hậu họ Dương
thì được tôn phong là Dương Thái hậu
. Lễ xưa quy định, hễ hoàng đế lên
ngôi lúc còn nhỏ tuổi thì thái hậu được quyền buông mành giữa triều đình
để ngồi ở phía sau mành mà nghe quần thần tâu bày chính sự, ấy gọi là thùy
liêm. Chỉ thái hậu mới được quyền buông mành nhưng Dương Thái hậu lại
không phải là mẹ đẻ của Lý Nhân Tông, điều đó khiến Linh Nhân Thái phi
căm tức. Năm Quý Sửu (1073), một vụ tàn sát bi thảm đã diễn ra mà nạn
nhân chính là Dương Thái hậu cùng 76 thị nữ (cũng có sách nói chỉ có 72
thị nữ mà thôi). Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 3, tờ 7-a) chép
rằng:
“Linh Nhân có tính hay ghen, cho mình là mẹ đẻ mà không được dự
chính sự, mới kêu với Vua rằng: “Mẹ già khó nhọc mới có ngày nay, mà
bây giờ phú quý thì người khác hưởng, vậy con để mẹ già vào đâu?”. Vua
bèn sai giam Dương Thái hậu và 76 người thị nữ vào cung Thượng Dương
rồi bức phải chết, cho chôn theo lăng của Thánh Tông”.
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Nhân Tông là người nhân hiếu, Linh Nhân là
người sùng Phật, sao lại đến nỗi giết Thái hậu, hãm hại người vô tội đến
mức tàn nhẫn như thế? Ấy vì ghen là tính thường có của đàn bà, huống chi
lại là mẹ đẻ mà không được dự chính sự. Linh Nhân dẫu là người hiền cũng
không thể nhẫn nại được, cho nên phải kêu với Vua. Bấy giờ, Vua còn trẻ
thơ, chỉ biết chiều lòng mẹ là thích mà không biết là lỗi to…”.
Lời bàn
Dương Thái hậu buông mành điều khiển chính sự, ấy là bởi quy định của
điển lễ xưa, âu cũng là bổn phận phải làm vậy. Linh Nhân Thái phi buồn vì
sự đời bất như ý, từ đó đâm ra ghen tức, ấy cũng là sự thường của người
lòng dạ hẹp hòi, đàn ông đàn bà gì cũng thế mà thôi. Một đời Linh Nhân có
