51. Kết cục của triều Lý
Lý Huệ Tông là ông vua bất hạnh. Khi còn ở ngôi Thái Tử, ông đã phải
chạy loạn long đong, đến khi lên ngôi báu, Nhà vua cũng vẫn phải tiếp tục
bôn tẩu vì loạn lạc cứ thế nối dài không dứt. Trong triều, quan lại chia bè
kết cánh mưu sát lẫn nhau, trong nhà, Thái hậu tìm cách bức hại Hoàng
hậu, đã thế, Huệ Tông lại không có con trai nối dõi, thành thử Nhà vua trẻ
tuổi ấy đã buồn chán mà phát điên. Năm 1216 (lúc mới 22 tuổi), Nhà vua
bắt đầu bị nhuốm bệnh. Từ năm 1217 trở đi, bệnh tình của Nhà vua càng
ngày càng nặng. Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 4, tờ 30-a)
chép rằng:
“Mùa xuân, tháng 3, Vua dần dần phát điên, có khi tự xưng là thiên
tướng giáng hạ, tay cầm giáo và mộc, tóc cắm cờ nhỏ, đùa múa từ sáng
sớm đến chiều tối không nghỉ, đôi khi thôi đùa thì người đổ mồ hôi, nóng
bức và khát nước, uống rượu ngủ li bì đến hôm sau mới tỉnh, chính sự
không quyết đoán được, giao phó hết cho Trần Tự Khánh, quyền lớn trong
nước dần dần về tay người khác họ”.
Tháng 10 năm Giáp Thân (1224) Huệ Tông lập con gái thứ hai (cũng là
con gái út) là Lý Chiêu Thánh làm Thái tử rồi truyền ngôi cho. Huệ Tông đi
tu ở chùa Chân Giáo (ngay trong đại nội thành Thăng Long).
Công chúa Chiêu Thánh lên ngôi, hiệu là Lý Chiêu Hoàng, lúc ấy chỉ
mới 7 tuổi. Bấy giờ, phe cánh của họ Trần trong triều rất mạnh. Trần Thủ
Độ đã bố trí cháu của mình là Trần Cảnh (lúc ấy mới 8 tuổi) vào giữ chức
Chính thủ chi hậu
. Sau, cũng chính Trần Thủ Độ vừa là tác giả, vừa là
đạo diễn màn kịch chuyển giao ngôi vị từ họ Lý sang họ Trần vào ngày 11
tháng 12 năm Ất Dậu (1225). Cũng sách trên (tờ 33 a-b) chép rằng:
“Cảnh lúc ấy mới lên 8 tuổi, chực hầu ở bên ngoài. Một hôm phải giữ
việc bưng nước rửa, nhân thế, vào hầu bên trong. Chiêu Hoàng trông thấy,
lấy làm ưa, mỗi khi chơi đêm đều cho gọi đến để cùng chơi, thấy Cảnh ở
chỗ tối thì thân đến trêu chọc, hoặc nắm lấy tóc, hoặc đứng lên bóng. Có
một hôm, Cảnh bưng chậu nước đứng hầu, Chiêu Hoàng rửa mặt, lấy tay
