18. Yết Kiêu và Dã Tượng
Thời Trần, tất cả quý tộc và quan lại đều có gia nô, thậm chí, có quý tộc
gia nô đông đến hàng ngàn người. Đã là gia nô thì phải suốt đời phục dịch
cho chủ, và trong xã hội, không ai có địa vị thấp hèn như họ cả. Thường thì
họ bị chủ khắc dấu vào thân thể, kể như vật sở hữu riêng. Khi chủ chết, có
khi họ còn bị đem đi hỏa thiêu hoặc chôn sống theo chủ.
Thân phận tuy khổ nhục như vậy, nhưng khi vận nước lâm nguy, chính
họ lại có những cống hiến rất xuất sắc. Thời ấy, Yết Kiêu, Dã Tượng,
Nguyễn Địa Lô … là những đại biểu nổi bật nhất của họ.
Năm 1285, quân Nguyên ồ ạt kéo sang xâm lược nước ta lần thứ hai.
Trong trận Bãi Tân (một địa điểm trên sông Lục Nam) có một mẩu chuyện
về họ rất cảm động. Số là khi đến chỉ huy trận đánh này, Hưng Đạo Vương
Trần Quốc Tuấn dùng thuyền, có hai gia nô của ông là Yết Kiêu và Dã
Tượng cùng đi. Đến Bãi Tân, Trần Quốc Tuấn giao cho Yết Kiêu ở lại giữ
thuyền, còn Dã Tượng thì theo hộ vệ. Quân của Hưng Đạo Vương Trần
Quốc Tuấn không sao cản nổi bước tiến vũ bão của giặc, trở lại đường cũ
thì có phần nguy hiểm nên Trần Quốc Tuấn định theo đường núi mà rút lui.
Dã Tượng thấy vậy liền thưa: “Yết Kiêu chưa thấy Đại vương thì nhất định
không dời thuyền”. Trần Quốc Tuấn trở lại Bãi Tân, quả thấy Yết Kiêu
đang cắm thuyền đợi, bất chấp mọi nguy hiểm có thể xảy đến. Vừa mừng
vừa cảm động, Trần Quốc Tuấn nói: “Chim hồng hộc
muốn bay cao tất
phải nhờ ở sáu trụ xương cánh. Nếu không có sáu trụ xương cánh ấy thì
cũng chỉ như chim thường mà thôi”. Nói xong, liền lên thuyền mà đi, giặc
không sao đuổi kịp.
Lời bàn
Chó ngắn mõm thì gọi là Yết Kiêu, voi rừng thì gọi là Dã Tượng. Lấy
tên thú đặt cho gia nô, không bàn cũng đủ biết thân phận gia nô thấp hèn
như thế nào; Song, tận trung vì đại nghĩa cứu nước, ai dám bảo Yết Kiêu và
Dã Tượng không thể sánh ngang hàng với các bậc hào kiệt khác. Đúng như
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn nói, sở dĩ có được các bậc anh hùng cái
