22. Cái chết của Trần Ích Tắc
Trần Ích Tắc là con thứ của Trần Thái Tông (1225-1258), em ruột của
Trần Thánh Tông (1258-1278) và là chú ruột của Trần Nhân Tông (1278-
1293). Ngay lúc còn nhỏ, Trần Ích Tắc đã nổi tiếng thông minh tài trí, năm
1267 lại được phong Vương, danh tiếng và quyền uy lừng lẫy một thời.
Nhưng, khác hẳn với cha, anh và cháu ruột của mình, Trần Ích Tắc thuộc
làu kinh sử mà chẳng biết gì về thời thế, uyên bác mà hẹp hòi, ích kỉ đến độ
quên hết giang sơn, xã tắc. Năm 1285, quân Nguyên xâm lược nước ta lần
thứ hai, Trần Ích Tắc đã cùng bọn Phạm Cự Địa, Lê Diễn, Trịnh Long …
đem gia quyến đi đầu hàng Thoát Hoan. Về hành động nhục nhã này, sách
Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 5, tờ 47b và 48a) chép: “Trước kia,
khi Ích Tắc chưa sinh, Thái Tông mộng thấy thần nhân ba mắt từ trên trời
xuống, nói với Thái Tông rằng, thần bị thượng đế quở trách, xin thác sinh
làm con vua, sau lại sẽ về phương Bắc. Đến khi Ích Tắc sinh, giữa trán có
cái vết lờ mờ như hình con mắt, hình dáng giống hệt người trong mơ. Đến
năm 15 tuổi, thông minh hơn người, làu thông kinh sử và các thuật, vẫn còn
có ý tranh đoạt ngôi đích trưởng. Ích Tắc đã từng gửi thư riêng cho khách
buôn ở Vân Đồn, xin quân Nguyên xuống Nam. Đến nay, người Nguyên
vào cướp, Ích Tắc xin hàng chúng để mong được làm vua. Người Nguyên
phong cho Ích Tắc làm An Nam Quốc vương. Sau khi quân Nguyên thất
bại, Ích Tắc trong lòng hổ thẹn, chết ở đất Bắc”.
Lời bàn
Từng nghe nói đến chết trận, chết bệnh, chết già, chết đói, hoặc giả là
chết vì uất ức, đến đây lại có thêm cái chết vì hổ thẹn. Sử chép chuyện nằm
mơ của Trần Thái Tông, có lẽ cũng chỉ cốt để bào chữa khéo cho Trần Ích
Tắc đó thôi. Song, bàn tay nhỏ chẳng thể che hết được nắng trời, năm 1289,
Trần Ích Tắc và bọn phản bội bị triều Trần đem ra xử tội vắng mặt Trần Ích
Tắc vì là bậc đại tôn thất
nên không bị đổi thành họ Mai (như Trần Kiện
bị đổi là Mai Kiện), nhưng lại bị gọi là Ả Trần, ý nói nhát gan như đàn bà
vậy. Than ôi, sử thần xưa đã nương tay không phải chỗ, đàn bà thời Trần
