43. Tấm lòng của Đặng Tảo và Lê Chung
Đặng Tảo đỗ Thái học sinh
(tức Tiến sĩ), làm quan dưới triều Trần
Anh Tông (1293-1314), rất được Nhà vua tin dùng nên luôn được hầu cận.
Lê Chung tuy chỉ là gia nhi (tức tôi tớ) nhưng nhờ lòng thành và siêng năng
chăm chỉ, nên cũng dược vua Trần Anh Tông rất mực thương yêu. Năm
1314, Trần Anh Tông nhường ngôi cho con để lên làm Thái thượng hoàng,
Đặng Tảo và Lê Chung cùng được Anh Tông cho theo hầu. Năm 1320,
Anh Tông lâm bệnh nặng, Đặng Tảo ngày đêm túc trực bên giường để sẵn
sàng viết di chiếu, còn Lê Chung thì lo săn sóc mọi sự cho Thượng hoàng.
Khi Trần Anh Tông mất, vua Trần Minh Tông tự mình lo việc khâm liệm.
Giúp việc hệ trọng này, ngoài Quốc phụ Thượng tể Trần Quốc Chẩn, Vua
cũng chỉ cậy nhờ thêm Đặng Tảo và Lê Chung mà thôi. Vậy mà an táng
xong xuôi, Đặng Tảo và Lê Chung không màng đến ân thưởng. Cả hai cùng
dọn nhà đến Yên Sinh để trông nom lăng tẩm của Thượng hoàng Anh
Tông.
Hằng năm, vua Trần Minh Tông đều về bái yết lăng tẩm, nhưng lần nào
Đặng Tảo và Lê Chung cũng lánh mặt, chẳng hề kể công để xin riêng điều
gì. Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 6, tờ 40 a) chép rằng:
“Vua thương Tảo nghèo, ban cho hai mươi mẫu ruộng, sai quan là Trần
Thế Hưng mang giấy đến cho. Ruộng này, do trước đã ban cho Thứ phi của
Vua là bà Thiên Xuân nên bà Thiên Xuân cứ giữ lấy giấy cũ mà cày cấy,
vậy mà Tảo cũng không tranh chấp. Thế Hưng hay được, liền tâu thực với
Vua. Vua lập tức thu giấy của Thiên Xuân, đem ruộng ban cho Tảo, vậy mà
Tảo cũng chẳng lấy làm mừng. Lê Chung thì dời hết cả mồ mả tổ tiên, bán
hết gia tài điền sản, đem gia quyến vợ con đến Yên Sinh, chôn cất và làm
nhà ở đấy. Cả hai người đều ở Yên Sinh cho đến lúc mất”.
Lời bàn
Người xưa hay ghép lợi với danh để rồi luẩn quẩn suốt đời trọng vọng
danh lợi. Ông nghè Đặng Tảo và gia nhi Lê Chung thì khác hẳn. Hai người
tuy phận có khác nhau mà tâm thành thì chỉ là một. Dẫu đã có Trần Thế
