CHƯƠNG 5 : ĐỌC
VỚI các bạn trẻ thường than thở về sự thiếu sót học vấn của mình, tôi
xin nói rằng học vấn mà các bạn đã nhận được, dù sao chăng nữa, sẽ không
thể là một trở ngại cho sự thành công của các bạn.
Thế kỷ thứ mười chín đã nâng cao văn hóa đến độ thờ phụng thực sự.
Những nhân vật quan trọng ở thời đại này đã cho sự hiểu biết như là một
ảnh hưởng lớn lao trong đời sống. Song lẽ một sự giáo dục áp đặt từ bên
ngoài có thể ngăn trở hơn là giúp đỡ. Một thanh niên lao mình vào đời sống
không có gì phải thẹn thùng vì đã không đạt được cấp bằng đại học.
Sự thực, văn hóa là kết quả của cá tính, còn sự thành công thì hẳn
không phải là kết quả của văn hóa. Điều đáng kể là một người học do ở
mình vì sự học hành đó nhập với mình làm một.
Lẽ tất nhiên là một đứa trẻ hay một người lớn phải học tất cả những gì
có thể được với các thầy dạy họ. Tôi nhìn nhận giá trị của sự đào tạo đại học
và tôi còn khuyến khích nữa. Trong thời kỳ học, người trẻ tuổi ở nhà trường,
có tham vọng về tâm hồn phiêu lưu, chụp lấy tất cả mọi cơ hội để học tập.
Nhưng với người nào thấy có vài sự khó khăn trong việc thâu nhận những
lời giáo huấn bắt buộc, thì không việc gì phải tuyệt vọng cả. Y có thể tự bảo
là mình có bạn bè chung quanh cũng vui rồi : Con người vĩ đại Churchill há
chẳng đã thất vọng các thầy dạy ông ta sao ?
Tôi cũng chẳng được học tập bao nhiêu. Đời sống ở vùng Newcastle
vào khoảng 1880, chung quanh là rừng dày và sông rộng băng ngang, trong
một năm hết sáu tháng là tuyết phủ và băng giá. « Ở đây mưa chỉ còn là bụi
trắng, và biển là đá xanh ». Người ta sẽ hiểu tại sao ở thời ấy và trong những
điều kiện như thế, sự giáo dục không thể nào đều đặn được.
Lớp học của tôi, thực ra là tiếp xúc với nhiều người và đọc sách. Nguồn
văn hóa đích thực là đọc sách. Điều cần thiết là đọc những gì ta thích đọc,
chớ không phải đọc những gì thiên hạ khuyên bảo mình. Chỉ có một lối đọc
sách đáng giá, là lối đọc sách thấm nhập vào đầu óc người đọc.
