I. HỔ TƯỚNG DƯƠNG CÔNG TRỪNG
Ông là người huyện Long Xuyên (tức Cà Mau ngày nay), nổi danh
dũng mãnh, được đương thời xưng tặng là « hổ tướng nhà họ Dương ». Bao
nhiêu nhân vật có tiếng võ nghệ ở trong vùng, đến thử sức với ông đều xin
bái phục.
Đinh Dậu 1777, Chúa Định vương Nguyễn Phúc Thuần (sau truy
dân miếu hiệu là Duệ Tông), cùng với cháu là Nguyễn Ánh bị Tây Sơn
đuổi bức, chạy xuống tận Cà Mau. Ông cám cảnh cho nhà vua, đứng ra
chiêu tập dân quân theo giúp. Chẳng may chúa Nguyễn Phúc Thuần bị Tây
Sơn bắt tại đấy, rồi đem về Sài Côn (tức vùng Sài Gòn bây giờ) hành quyết,
ông càng quyết chí ủng hộ Nguyễn Ánh trong cuộc chống đối Tây Sơn,
nhận lấy chức Cai cơ, rồi đổi làm Khâm sai điều khiển.
Dần dần tu chỉnh binh bị, đủ sức quật khởi, ông từ Sa Đéc đem binh
hiệp với quân các đạo do chúa Nguyễn chỉ huy ở Hồi Oa, tấn công Tây Sơn
tại Long Hồ, rồi đánh thẳng tới, thu phục lại thành Gia Định.
Kỷ Hợi 1779, khoảng tháng 3, Chân Lạp có nội loạn, ông cùng Đỗ
Thành Nhân phụng mạng đi dẹp yên. Năm sau có tù trưởng ở Trà Vinh dấy
loạn, ông với Đỗ Thành Nhân cùng bình định được.
Quý Mão 1783, ông đóng quân ở Thủ Thiêm, Tây Sơn tấn công.
Ông sa cơ bị bắt. Chúng giam ông lại, dụ hàng. Ông ấm ớ cho qua buổi,
nhủ lòng sẽ tìm cơ hội tháo cũi sổ lồng. Đã rắp tâm như thế, nên chẳng bao
lâu ông trốn thoát, chiêu tập tàn binh hiệp với Nguyễn Văn Nhân kéo sang
Xiêm La (nay là Thái Lan), vì chúa Nguyễn Ánh hiện lưu vong nơi đó.
Giữa đường, gặp Ngô Công Quý, Lê Thượng, Nguyễn Tần phụng mạng
chúa Nguyễn trở về do thám tình hình địch. Cùng nhau bàn định kế hoạch.
Ông đưa ý kiến :
