năm tứ mùa phân gio, xe cộ đi như băm đường người ta ra thì ai mà chịu
nổi. Thế là sinh chuyện. Làng này bắt làng kia mỗi vụ phải nộp trả ngần
này gạch, ngần này tiền công sửa chữa lại đường, lát lại những chỗ gạch bị
vỡ. Ôi dào, chuyện nhỏ, mấy trăm viên gạch đáng gì, Hợp tác xã có những
bốn khẩu lò, mỗi tháng ra lò hàng chục vạn viên gạch, chỉ cần cái phẩy nhỏ
trong số ấy các ông các bà cũng lát đường bại. Đúng là chuyện nhỏ, so với
một Hợp tác xã có quy mô toàn Xã, gồm gần năm trăm hécta đất canh tác,
với số dân hơn vạn người, nên cũng chẳng ai quan tâm, không ai đứng ra
giải quyết. Cộng với sự tiếc nuối cố hữu của người nông dân với mảnh
ruộng, xứ đồng của dòng tộc, làng xóm mình, bỗng bị người từ nơi khác
đến chiếm hữu. Nên cái chuyện tưởng như nhỏ nhặt, tiểu nông ấy đã không
còn là nhỏ nữa. Sau thời gian âm ỉ như hòn than hồng ủ dưới lớp tro, đến
vụ gặt tháng mười năm ấy, bà con Xã viên đội Phương Trì, như lệ thường,
kéo nhau ra cánh đồng Mái gặt lúa. Đồng Mái nguyên là ruộng thuộc loại
mật điền của làng Phương Lưu, nay điều chỉnh lại đất canh tác giữa các
làng cho công bằng, có tốt có xấu, Hợp tác xã toàn Xã mang chia cánh
đồng Mái ra làm hai: một nửa diện tích vẫn thuộc đội sản xuất Phương
Lưu, còn nửa kia là của đội Phương Trì.
Buổi sớm một ngày tháng mười trời dầy đặc sương mù. Màn sương
bồng bềnh như sợi tơ bông la đà trên mặt ruộng, vấn vương vào những
bông lúa uốn câu, làm cho màu vàng của thóc cũng nhạt nhoà sương khói.
Mặt trời vừa hé ra sau lùm tre, nhọc nhằn tãi ánh nắng vàng vọt lên cánh
đồng còn đẫm hơi sương. Trời khô hanh, da thịt căng ra, tưởng chỉ khẽ
chạm vào vật gì săng sắc một tý là có thể toé máu ra liền. Trong cái tiết
tháng mười khô hanh rất ít thấy năm ấy, những ông bà thợ gặt đội Phương
Trì ra đến đồng Mái chưa vội xuống ruộng ngay, còn túm năm tụm ba nơi
đầu bờ hút thuốc lào, chia nhau miếng trầu gói trong lá rau cải canh cho
mềm cau, tươi trầu, có bà ăn trầu thuốc còn bỏ cả nắm thuốc lào lẫn vào với
trầu cau, gói kỹ lại trong cái lá rau cải táp đi như luộc. Có bà vui tính còn
không ai khảo cũng xưng, rằng buồn cười quá mấy người ơi, hôm qua nhà
Khuể nhà Khuê, không biết là may hay rủi, vợ vừa quẩy gánh thóc về đến
