BÃO TÁP CUNG ĐÌNH - Trang 186

thượng chỉ cho bọn tiểu sinh được biết. Nhà Trần mở nghiệp, kể đã ngoại
mười năm, chẳng biết lòng dân đã hướng về chưa, hay vẫn còn nhớ vua cũ.
Thấy tráng sĩ ăn nói gẫy gọn, rõ ra con nhà võ, mà lại có cốt cách của đám
nho sinh. Giác Hải thuyền sư đem lòng yêu mến cả ba người. Nhà sư bèn
nói:
- Tráng sĩ quả là người thông tuệ. Đúng như tráng sĩ nói: “Cứ xem lòng dân
thì đoán ra vận nước”. Bần tăng xin nói thêm một điều người xưa đã nói:
“Vua lấy dân làm trời. Dân lấy miếng ăn làm trời”. Dăm bảy năm nay, bần
tăng đi lại nơi thôn âùp, không thấy cảnh ăn mày ăn xin. Cũng chẳng làm gì
có người chết đói, chết rét nơi đầu đường xó chợ. Vậy là dân đã tìm thấy
Trời của họ rồi. Ai tìm giúp họ? Nhà Trần. Chính nhà Trần mở nghiệp bằng
cách dẹp yên nội loạn. Khuyến nông. Tha bớt tô thuế. Giảm nhẹ lao dịch.
Lại lo việc đắp đêâ chống lụt, giữ nước từ đầu nguồn tới biển, ấy là việc
khiến người dân không thể không nhớ đến, không thể không biết ơn triều
đình. Vậy thời người ta còn hoài hơi đâu mà nghĩ về cái thời đói khổ, loạn
lạc làm gì. Nhưng bần tăng lại nghĩ, thời nào người dân chẳng phải làm đổ
mồ hôi sôi nước mắt mới kiếm được miếng ăn. Sự cực nhọc, người dân đâu
có sợ. Họ sợ nhất là đã cực nhọc rồi, lại còn không có gì để ăn nữa. Đến
nước ấy, dẫu vua chứ trời họ cũng quật đổ. Lại xét cho cùng, việc tha bớt tô
thuế cho dân, triều đình có mất gì. Ngay cả việc thu tô thuế ở mức vừa
phải, người dân còn chấp nhận được. Nhà nước cũng vì đó mà giàu thêm.
Nhưng nếu quá mức, tức là sự cướp bóc đê mạt. Do đó người dân chán nản
không muốn làm ăn nữa. Nhà nước lấy gì mà thu? Các bậc chăn dân phải
biết: Của cải không nằm trong kho nhà nước, thì nằm trong các nhà dân.
Dân giàu nước mạnh, nước mạnh, đi đâu mà thiệt. Ngay cả việc đắp đê, là
việc to lớn chưa từng thấy trong lịch sử khuyến nông của Đại Việt, thì cũng
người dân nai lưng ra làm, chứ triều đình nào làm, vua chúa nào làm? Có
dễ chú cháu ông Trần Thủ Độ đi đắp đê chắc? Thuyền sư có vẻ đắc ý, ông
cười ha hả. Lại hỏi:
- Bần tăng nói thế có đúng không, các tráng sĩ? Suy cho cùng vẫn là chính
sách. Chính sách của triều đình thương dân thì dân tin; miệt dân thì dân
ghét. Hiện thời theo thiển ý của bần tăng, không có một kẻ ngu khờ nào lại