khi ẩn, khi hiện ở vùng rừng núi, nhiều muỗi vắt và khí độc. Người Pháp
chết trận, chết bệnh kéo dài đã mấy năm, từ khi Hàm Nghi ra chiếu Cần
Vương. Họ gửi thư và đánh điện về Pari, phác tả những nét gây ấn tượng
mạnh: "Bắc Kỳ khốn khổ";"Bắc Kỳ nghĩa địa";"Bắc Kỳ dịch tả"... và
những tiếng kêu: "Thiếu chăn cho lính. Nhiều người rét và sưng phổi";"lính
Pháp chết giữa rừng, không lấy được xác"... Rồi lính Pháp bị thương ở Bắc
Kỳ về nước điều trị; lính mãn hạn hồi hương, kể những chuyện đau khổ
chết chóc mà họ trông thấy. Báo chí Pháp đăng tin bài về cuộc chiến ở Bắc
Kỳ, tuy rất hạn chế nhưng vẫn khiến dư luận nước Pháp quan tâm.
Trong Nghị viện Pháp, một số đại biểu đã công kích Chính phủ theo
đuổi "Một cuộc chiến tranh tổn phí, thương vong mà vẫn dẫm chân tại chỗ,
không đem lại lợi ích gì rõ rệt". Họ đòi: "Hãy xem xét lại việc mở thuộc địa
ở Bắc Kỳ". Một cuộc bỏ phiếu ở Nghị viện về tăng chiến phí, chỉ hụt bốn
phiếu nữa là bị cắt.
Toàn quyền Pikê được Chính phủ Pháp nhắc nhở về tình hình trên, và
yêu cầu ông có kế hoạch đánh dẹp hữu hiệu hơn nữa ở Bắc Kỳ. Ông nói với
Thống sứ Parô: "Chúng ta đã được tăng chiến phí không dễ dàng. Chúng ta
phải làm mạnh hơn một việc đầy khó khăn, mà ở nước Pháp gần nửa số
Nghị viên đã nản chí. Với số chiến phí không ít này, nếu không làm được
khối lượng việc tương xứng thì chúng ta sẽ phải thanh toán bằng giá đắt".
Rồi ông hỏi về giải pháp đối phó với tình hình Bắc Kỳ lúc này. Parô đáp:
Bạn đa-ng- đọc truyện tại iR-EAD.vn-
- Thưa ngài Toàn quyền, nếu được tiếp viện thêm quân trang, quân
dụng, chúng tôi cố gắng thúc đẩy hơn nữa việc lập các đội lính bản xứ.
Thực tế cho thấy thứ lính này ngày càng thay thế được phần lớn quân Pháp.
Chỉ cần làm cho họ luôn luôn nghĩ rằng họ đánh quân phiến loạn để bảo vệ
triều đình nước Nam, và trả lương khá hơn cho những người chỉ huy của
họ. Trả khá hơn nhưng toàn bộ chi phí cho một viên chỉ huy bản xứ vẫn
không tốn kém bằng một lính Pháp. Ở đây, chỉ riêng viên Tiễu phủ sứ
