Tôn Thất Thuyết viết tờ mật tâu gửi vua Tự Đức. Ông nói:"Thần lại
phải tiếp tục tiễu phạt bọn giặc Khách, phần đã bị đánh lui lại nổi dậy như
Hoàng Sùng Anh, phần mới kéo sang như Chung Hoa Ngũ, Lý A Sinh...
Chúng mạnh như trước khi Đề đốc nhà Thanh cùng quân ta tiễu phạt.
Trong khi thượng du có giặc, thì ở trung châu Lãnh sự Pháp Râyna làm
những việc có hại cho an ninh nước Nam. Vin cớ theo hiệp ước mới, họ cho
tàu chiến tự do vào sông ra bể. Nói là giúp ta tiễu trừ hải phỉ, nhưng chính
là thăm dò luồng lạch, vẽ bản đồ mưu tính việc quân. Họ đòi lập đồn binh ở
đảo Cát Bà, với lý do vùng ấy có phỉ cướp thuyền buôn của họ. Ở Hà Nội,
Hải Phòng, họ vin cớ bảo vệ Lãnh sự quán, tăng quân vượt mức định trong
hiệp ước. Tàu buôn Pháp ngược sông Nhị sang Tàu ngày càng nhiều; đáng
lo là chúng kết hợp thăm dò lòng sông và thám sát việc bố phòng của ta...
Suy cho cùng, thần thấy việc ký tờ ước mới tuy lấy về được năm tỉnh
thành, nhưng lại mở đường cho Pháp tiến tới xâm lấn Bắc Ky, khi họ đủ
điều kiện...".
N-g-uồn:- iread-.vn
Vua Tự Đức xem tờ mật tâu rồi sai hủy ngay. Ông dụ Thuyết: "Ngươi
hãy cùng Hoàng Tá Viêm làm cho tốt việc tiễu phạt ở biên cương. Việc ở
trung châu đã có người khác lo liệu. Việc ký tờ ước mới là xuất phát từ đại
cục chứ không phải từ những tiểu tiết".
Thuyết nhận ra sự bất bình của vua đối với lời tâu trung thực của ông.
Ông không ngạc nhiên, vì lâu nay vua chỉ ưa nghe những viên đại thần như
Trần Tiễn Thành, những người không muốn làm rụng một sợi lông chân
của Pháp.
Rồi giặc Khách đến nhiều hơn. Vua cho Thuyết làm Hiệp đốc quân vụ,
vẫn cùng Hoàng Tá Viêm đứng đầu quân thứ Lạng - Bằng - Ninh - Thái
(Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Ninh, Thái Nguyên). Việc tiễu phạt khó hơn
trước. Thuyết liên hệ với Nguyễn Quang Bích để được hỗ trợ về hậu cần;
và gia tăng việc Lưu Vĩnh Phúc phối thuộc chiến đấu.
