CHU VĂN AN - NGƯỜI THẦY MẪU MỰC - Trang 5

Đó là đôi câu đối mà người đời mãi mãi còn truyền tụng để tỏ lòng mến
phục đối với Chu Văn An - nhà Nho, nhà hiền triết, nhà sư phạm mẫu mực
cuối thời Trần.
Chu Văn An tên hiệu là Tiều ẩn, tên chữ là Linh Triệt, người làng Văn
Thôn, xã Quang Liệt, huyện Thanh Đàm (nay là huyện Thanh Trì - Hà
Nội). Theo thần tích đình làng Thanh Liệt, nơi thờ ông làm thành hoàng, thì
ông sinh năm Nhâm Thìn (1292) và mất năm Canh Tuất (1370).
Chu Văn An ngay từ hồi còn trẻ đã nổi tiếng là một người cương trực, sửa
mình trong sạch, giữ tiết tháo, không cầu danh lợi, chỉ ở nhà đọc sách. Khi
thi đỗ Thái học sinh, ông không ra làm quan, mà trở về mở trường dạy học
ở quê nhà. Học trò nhiều nơi tìm đến theo học rất đông. Trong số môn đệ
ông có nhiều người thành đạt, thi đỗ ra làm quan to trong triều như Phạm
Sư Mạnh, Lê Quát khi về thăm thầy vẫn giữ lễ, được thầy nói chuyện ít lời
thì rất lấy làm mừng. Có những học trò cũ không tốt, ông thẳng thắn quở
trách, thậm chí quát mắng không cho gặp. Tính nghiêm nghị, tư cách thanh
cao và học vấn sâu rộng làm cho tiếng tăm ông ngày càng lan xa. Đức độ
và uy tín của ông như vậy, khiến cho học trò đến theo học càng nhiều và có
đủ các loại.
Một huyền thoại vẫn được lưu truyền nói về ngôi trường và nhân cách, đạo
đức của ông như sau: "Tương truyền khi Chu Văn An mở trường dạy học ở
quê nhà, có nhiều học trò tìm đến theo học. Trong số này có một người
sáng nào cũng đến thật sớm nghe giảng. Thầy dạy khen là chăm chỉ nhưng
không rõ tông tích ở đâu. Ông bèn cho người dò xem thì cứ đến khu đầm
Đại (khu đầm lớn hình vành khuyên, nằm giữa các làng Đại Từ, Tứ Kỳ,
Huỳnh Cung) thì biến mất. Ông biết là thần nước. Gặp lúc đại hạn kéo dài,
giảng bài xong ông tụ tập các trò lại hỏi xem ai có tài thì làm mưa giúp dân,
giúp thầy. Người học trò kỳ lạ trước có vẻ ngần ngại, sau đứng ra xin nhận
và nói với thầy: "Con vâng lời thầy là trái lệnh Thiên đình, nhưng con cứ
làm để giúp dân. Mai kia nếu có chuyện gì không hay, mong thầy chu toàn
cho". Sau đó người này ra giữa sân lấy nghiên mài mực, ngửa mặt lên trời
khấn và lấy bút thấm mực vẩy ra khắp nơi. Vẩy gần hết mực, lại tung cả
nghiên lẫn bút lên trời. Lập tức mây đen kéo đến, trời đổ mưa một trận rất