ở đâu thì họ khai rằng ở Quảng-bình. Quan liền dạy làm giấy tàu cho sáu
người đi về xứ.
Gẫm lại loài cá voi là loài vô tâm vô tri mà cũng hảo tâm biết cứu
người trong cơn nguy biến, ấy cũng là trời phú tánh cho nó như vậy.
Hèn chi có nhiều chỗ người ta xí đặng thây cá ông trôi thì vớt về mà
thờ, làm lăng thờ kính nhang đèn luôn luôn, tứ thời hương hỏa bất tuyệt,
kính thờ như vậy cũng đáng lắm, thật là loài cá mà biết làm ơn cứu thiên
hạ.
ĐẶNG-LỄ-NGHI
*
Phụ bàn. – Việc cá ông cứu ghe bầu khỏi chìm, nay có thể cắt nghĩa
theo khoa học được. Nguyên loại cá ông nầy, ngày xưa các vua ta đã phong
đến chức « Nam-hải đại tướng quân », là cũng vì nhiều phen cá cứu ghe
thuyền khỏi đắm. Sở dĩ có việc như vậy là vì loại cá nầy rất sợ biển động,
vì sức nước khi bão tố sẽ nhồi nó mau mệt, nên chi nó tự kiếm vật gì ngoài
khơi để núp theo đó mà tránh bị sóng nhồi, và nhờ vậy ghe bầu nào gặp thì
ắt khỏi chìm. Đến như loại tàu sắt thì cá đội sẽ mau chìm hơn nữa, vì ghe
thuyền ta lườn bằng như đít thúng, nên cá đội được còn tàu sắt lườn sâu và
nhọn, nên hễ cá ông đội là có mòi lật chìm ngay. Khi nào cá ông gặp bão
mà không chỗ núp thì thường hay chết mệt, và ta gọi « ông lụy ». Vì bị săn
lấy thịt, lấy dầu, lấy răng (fanon) cũng dùng như ngà voi, nên cá ông càng
ngày càng ít, nay chỉ sống miền giá lạnh trên biển Bắc-cực.
