[←61]
ở lo ti là ở gi ? Còn dỏ làng là điếm canh trong làng.
(Theo tôi hiểu, lo ti đây là lò ti, lò nấu rượu của công-ti, độc quyền rượu và bán rượu
đời Pháp-thuộc, nhưng không biết phải vậy hay không). Lời phụ chú của người chép
truyện. – Thuở đàng cựu, xài tiền điếu và tiền kẽm (zinc). Theo phép xưa, cứ sáu mươi
(60) đồng kẽm là một tiền rồi mười tiền (10) là một quan ; và mười quan tiền thì gọi là
một chục. Sức nặng của bốn chục là kể một tạ. Và cứ lấy hai mươi hai đồng tiền kẽm
để một hàng dài là kể một thước ta.
Về thước lại chia ra có : thước mộc (dài bằng 22 đồng kẽm) hay là « hắt thước" và
thước vải hoặc thước may thì đo đặng 27 đồng kẽm để khít nhau lại. Để đỡ khỏi mất
công đếm lâu lắc, lại có chế ra cái ví tiền để sắp tiền vào đó khỏi đếm (đã cắt nghĩa rồi
nơi bài số 87 chuyện ông Ó).
Cái khó ngày xưa là tiền không đúng cân lượng y nhau và không có tiền mẫu, mỗi lần
đúc tiền là có khác chút ít, lại nữa hắt thước dài, vắn tùy mỗi người cao hay lùn, nên
cân lượng và thước ta rất phiền phức. Sách Taberd nói một thước ta là 0m48726.
Philastre nói 0m526 ; Launay nói 0m636. Revue Indochinoise nói thước vải đo 0m644
; Gia-định thông-chí nói một thước là 0m44, sách nữa nói 0m424, sách khác nữa lại nói
0m434, tôi kể bao nhiêu quí vị đủ điên đầu. (Theo Les Institutions annamites en Basse
Cochinchine, q.2, tr.241).
Hỏi : « Truyện Kiều anh kể cũng lâu. Đố anh kể đặng bốn câu một tiền (60 đồng) ».
Trả lời : « Từ con lưu lạc quê người. Bèo trôi sóng vỗ chốc mười lăm năm (15). Mười
lăm năm bấy nhiêu lần. Làm gương cho khách hồng quần thử soi (15). Những là rày
ước mai ao. Mười lăm năm ấy biết bao nhiêu tình ? (15) Kể từ sen ngó đào tơ, Mười
lăm năm mới bây giờ là đây… (15) »
Và một sinh-viên Y-Khoa đã nói với tôi, câu 3 trên đây nên đổi là : « …mười lăm năm
ấy biết bao… vi trùng !!! »
