vấn đề xã hội, trong khi nghiên cứu của Cabanis vẫn chủ yếu mang tính
cương lĩnh thì Destutt de Tracy đã có những đóng góp hết sức quan trọng.
Ở đây chúng ta chỉ cần đề cập đến một trong số đó: sự phân tích của ông về
giá trị và mối quan hệ của nó đối với độ thỏa dụng. Trong phân tích này,
ngoài việc phát triển tiếp những nền tảng do Condillac để lại, ông đã đi rất
xa trong việc cung cấp những điều mà hệ thống kinh tế chính trị cổ điển
Anh còn thiếu - một thuyết đúng đắn về giá trị -, điều mà lẽ ra đã có thể
cứu vãn hệ thống kinh tế này khỏi sự bế tắc. Có thể nói rằng Destutt de
Tracy (và Louis Say, người sau này đã tiếp tục công việc của ông) đã tiên
đoán trước hơn nửa thế kỉ điều sẽ trở thành một trong những tiến bộ quan
trọng nhất của lí thuyết xã hội, lí thuyết chủ quan về giá trị (hay lí thuyết về
độ thỏa dụng cận biên)
Đúng là những người bên ngoài nhóm của họ đã đi xa hơn trong việc áp
dụng phương pháp của những ngành khoa học tự nhiên vào các hiện tượng
xã hội, cụ thể tác phẩm Société des observateur de l’homme [Hiệp hội
những nhà nghiên cứu về con người], một tác phẩm chịu ảnh hưởng đáng
kể của Cuvier, đã hướng tới việc giới hạn khoa học xã hội vào trong việc
thuần túy ghi lại những quan sát theo hồi tưởng của chúng ta về những tổ
chức cùng loại có trong thời đại của chúng ta. Tuy nhiên, nhìn một cách
tổng thể, không ai có thể nghi ngờ việc các nhà tư tưởng học đã bảo tồn
được những huyền thống tốt đẹp nhất của philosophes [các “triết gia”: chỉ
các nhà tư tưởng của phong trào Khai sáng Pháp như Voltaire, Diderot v.v. -
ND] thế kỉ XVIII. Và trong khi những đồng nghiệp của họ ở École
Polytechnique trở thành những người được Napoléon hâm mộ và coi là bạn
bè cũng như nhận được ở ông ta mọi sự ủng hộ có thể thì những nhà tư
tưởng học vẫn là những người bảo vệ trung thành đối với tự do cá nhấn và
kết cục là họ đã phải gánh chịu sự phẫn nộ của tên bạo chúa.
