người dân chứ không phải những việc làm lớn lao của một vài anh hùng
trong huyền thoại?
Tôi luôn thích lịch sử, nhất là lịch sử về chiến tranh và các vấn đề
quân sự. Hầu như tôi đọc tất cả những gì viết về Chiến tranh thế giới thứ
hai. Nhưng tôi hoàn toàn không phải là chuyên gia về lịch sử địa lý, và tôi
cũng không thể biết hết được các trường phái khác nhau. Tôi đã đọc rất
nhiều các tác phẩm của các sử gia Liên Xô tiếp cận lịch sử theo phương
pháp đó, thông qua cuộc sống hàng ngày rất cụ thể của người dân, và sự
phát triển chậm chạp các phong tục.
Có một tác phẩm rất hay mà tôi mới đọc cách đây vài năm có thể
thuộc trường phái mà ông vừa đề cập - đó là cuốn sách của sử gia Pháp hiện
đại tên là Georges Duby, cuốn Lịch sử đời sống riêng tư gồm vài tập
[360]
được dịch sang tiếng Tây Ban Nha - cuốn sách vô cùng phong phú, kể lại từ
thời Hy Lạp, La Mã chuyện quan hệ trong gia đình phát triển như thế nào,
quyền của trẻ em, vai trò của bố mẹ, vị trí của người phụ nữ, các luật lệ và
quy định vẻ hôn nhân, ly dị, vấn đề trong gia đình, chuyện tử vong và thừa
kế... Đó là tác phẩm chung của nhiều nhà lịch sử trong đó, theo tôi được
biết, chủ yếu là người Pháp.
Ông có kỷ niệm nào đáng nhớ về triết gia người Pháp Jean-Paul
Sartre không?
Tôi gặp Sartre năm 1960 khi ông ấy sang đây. Sartre đi cùng với
Simone de Beauvoir. Tôi gặp họ rất ít; và chúng tôi có nói chuyện, giá mà
tôi có nhiều thời gian nói chuyện với họ hơn. Ông ấy viết một cuốn sách rất
thân thiện về đề tài Cuba có tên Huracán sobre el azúcar
[361]
tờ báo hàng ngày của Paris vào những năm đầu của Cách mạng.
Một trong những người đặt dấu ấn quan trọng trong lịch sử nước
Pháp thế kỷ 20 là tướng Charles de Gaulle. Khi Cách mạng Cuba giành
chiến thắng vào tháng 1 năm 1959, de Gaulle mới chỉ lên nắm quyền
được vài tháng và ông ấy đang chuẩn bị thành lập Đệ ngũ cộng hoà. Có
thể nói rằng, Cách mạng Cuba và nền Đệ ngũ cộng hoà của Pháp là
