dấu hiệu của tư tưởng phản động, cách nói khác là tư tưởng ủng hộ chế độ
Quân chủ. Chỉ ngay câu đầu tiên với một sự chỉ trích Versailles, người ta đã
có thể bị nhận lại những sự chen ngang rập khuôn: “Thế còn Brest-
Litowsk?” , “Brest-Litowsk thì sao!”. Và cứ thế đám đông gào thét liên hồi
cho đến khi cổ họng dần khản đặc hoặc nhà diễn thuyết cuối cùng đành từ
bỏ việc cố thuyết phục đám đông. Người ta chỉ muốn đập đầu vào tường
trước nỗi thất vọng ê chề về một dân tộc như vậy! Không ai chịu nghe,
không ai chịu hiểu lấy một lần, rằng Versailles là cả một nỗi ô nhục hổ thẹn
rằng sự sai khiến đó đồng nghĩa với việc dân tộc ta bị cưỡng đoạt, cướp bóc
một cách tàn bạo. Sự phá hoại của bọn Mac-xít và tuyên truyền đâu độc của
thế lực thù địch đã làm cho họ trở thành những kẻ mất trí này. Nhưng người
ta không được phép kêu ca một lời. Bởi lỗi của phía bên kia mới to tát
nhường nào! Giai cấp tư sản đã làm được gì để ngăn chặn và đối mặt với sự
phá hoại khủng khiếp này cũng như để dọn đường cho chân lý của sự thật
bằng cách giải thích tốt hơn và cặn kẽ hơn? Luôn luôn là không có gì!
Những người mà giờ đây là những lãnh đạo vĩ đại của dân tộc sao hồi đó tôi
chẳng nhìn thấy! Có lẽ, họ chỉ trò chuyện trong những nhóm nhỏ, bên bàn
trà hoặc trong những CLB có cùng tư tưởng với nhau, còn cái nơi mà đáng
lẽ họ phải có mặt – giữa bầy sói kia – thì họ lại không dám tới đó, có chăng
thì “hú” cùng chúng khi có cơ hội mà thôi.
Nhưng ngay từ hồi đó, tôi đã nhận ra rằng, đối với cái nền tảng nhỏ nhoi,
cái mà sau này đã tạo dựng nên cả phong trào, thì vấn đề “Có lỗi về chiến
tranh” phải được giải quyết, và còn phải giải quyết bằng chân lý của sự thật
lịch sử. Việc phong trào của chúng tôi tuyên truyền kiến thức về Bản hiệp
ước hòa bình cho đông đảo quần chúng chính là một điều kiện tiên quyết để
đi tới thắng lợi của phong trào trong tương lai.
Trong nền hòa bình lúc bấy giờ, dân chúng cứ nghĩ rằng tất cả vẫn là sự
thành công của nền Dân chủ thì người ta phải chống lại suy nghĩ đó, phải
tìm cách găm vào đầu họ tư tưởng rằng chính nó là kẻ thù của Bản hiệp
ước. Và chỉ một lần thôi, nếu sự thật cay đắng lột trần được cái sản phẩm