QUYỂN 11
TRUYỆN CÁC QUAN - MỤC I (TÔN THẤT)
Tôn Thất Đắc
Con thứ ba của Cấm binh Vệ úy Tôn Thất Ti, thuộc dòng thứ nhất. Lúc còn
nhỏ tập võ nghệ, buổi đầu năm Gia Long, sung vào Thị vệ, theo việc quân
có công nên cho làm Cấm binh Cai đội. Khoảng năm Minh Mạng, đã từng
thăng làm Quản cơ ở Thanh Hóa, sau chuyển sang thành Thủ úy ở Ninh
Bình. Rồi vì có tang mẹ nên cáo nghỉ; khi hết tang được đổi bổ làm Chánh
sứ ty Từ Tế tại Nguyên Miếu ở Thanh Hóa, được ít lâu, thiên về làm
Chưởng vệ ở trong cung, quyền Chưởng doanh Thần Cơ, kiêm nhiếp chức
Tả Tôn khanh phủ Tôn Nhân. Tự Đức năm thứ 2 (1849), tuổi đến bảy
mươi, ông xin về hưu. Vua nghĩ Đắc là người lão thành nên không cho.
Năm thứ 6, thăng lên Thự Thống chế, văn kiêm việc ở phủ. Năm thứ 7 thì
chết, khi ấy bảy mươi lăm tuổi. Em là Nghị, đã có truyện riêng. Con là Cáp,
làm quan đến Bố chính sứ Sơn Tây, Tăng làm quan đến Quản cơ tỉnh Hải
Dương, Di làm quan đến Tri huyện huyện Phong Phú; Tĩnh có truyện riêng.
Tôn Thất Nghị
Là người khảng khái, can đảm, có tài thao lược. Buổi đầu năm Gia Long,
tuyển vào đội Nội hầu. Minh Mạng năm thứ 4 (1823) bổ làm đội trưởng,
rồi thiên mãi đến Cai đội, sung làm Thị vệ, được đeo bài bằng bạc, trải làm
quan đến Phó Vệ uý các vệ Dực Bảo, Thủ Hộ, Loan Giá, Vũ Lâm. Rồi vì
có tội nên bị giáng, bổ làm Suất đội vệ Thủ Hộ. Khi thành Cấn Tây có giặc,
ông xin theo đi đánh, vua cho đi, chuẩn cho giữ chức Quản cơ, rồi sau bổ
sung vào cơ Phú Yên theo quan quân đi đánh dẹp. Chiến dịch ở Vĩnh Tế,
Thất Sơn, ông nhiều lần lập được chiến công. Thiệu Trị năm thứ 1 (1841),
Tổng đốc An Giang là Nguyễn Tri Phương cho là bộ biền xuất sắc bèn đề
cử cho thăng lên làm Cấm binh Phó Vệ uý, cải bổ Phó Lãnh binh An
Giang. Ông dẫn quân đánh thổ phỉ ở Súc Sâm liền được thắng trận. Sau đến
đánh Súc Lô, rồi thẳng đến thôn An Thịnh, hai bên đánh nhau, quân của
ông phá được, bèn tiến quân đến Soài Lư, Soài Bật; đi đến Soài Tiêm bị
