phương Bắc. Vua hiểu biết hơn hẳn mọi người, sáng suốt và cương quyết,
không bị quan tước dụ dỗ, không bị uy thế khuất phục. Người Minh đã
dùng trăm phương ngàn kế xảo trá, vẫn không dụ được vua.
Trước đó, bọn Đặng Tất, Nguyễn Súy ở Châu Hóa [2a] cùng lập con cháu
nhà Trần là Trần Ngỗi, Trần Khoáng làm vua. Nhưng vua thấy họ yếu hèn,
lại say đắm tửu sắc, biết là chẳng làm nên chuyện, mới ẩn náu chốn núi
rừng, dụng tâm nghiền ngẫm thao lược, tìm mời những người mưu trí,
chiêu tập dân chúng lưu ly, hăng hái dấy nghĩa binh, mong trừ loạn lớn.
Vua từng bảo mọi người:
"Ta cất quân đánh giặc, không phải là có lòng ham muốn phú quý, mà
chính vì muốn để ngàn na8m về sau, người đời biết ta không chịu làm tôi tớ
cho bọn giặc tàn ngược".
Phép dùng binh của vua là biết lấy mềm đánh cứng, lấy yếu thắng mạnh,
cho nên phần nhiều đều dẫn tới thắng lợi. Các thành Nghệ An, Thuận Hóa,
Tây Đô, Đông Đô đều sai văn thần Nguyễn Trãi viết thư, dụ bảo bọn giặc
điều họa phúc, nên không cần đánh mà chúng phải đầu hàng, chưa từng
giết lạm một người nào. Bắt được hơn 10 vạn viện binh của quân Minh,
cũng đều tha cả. Vua kinh dinh thiên [2b] hạ tronh khoảnh 10 năm, dẹp yên
loạn lớn và dựng nên nghiệp đế.
Mậu Tuất, [1418], (Minh Vĩnh Lạc năm thứ 16). Mùa xuân, tháng giêng,
ngày Canh Thân, vua khởi binh ở Lam Sơn.
Trước đó, ngưòi Minh đã có lần trao quan chức để dụ dỗ, nhưng vua không
chịu khuất phục, khảng khái, có chí lớn dẹp loạn. Vua từng nói:
"Bậc trượng phu sinh ở đời phải cứu nạn lớn, lập công to, lưu lại tiếng
thơm ngàn naăm sau, sao lại chịu hèn nhát để cho người sai khiến?".
Thế rồi, dẫn đầu hào kiệt, dựng cờ nghĩa, thề diệt giặc Minh.
Ngày mồng 9 tháng ấy, bọn nội quan nhaà Minh là Mã Kỳ đem đại binh tới
uy hiếp vua ở Lam Sơn. Vua bèn lui quân đến đóng ở Lạc Thủy
1387
, đặt
quân mai phục để chờ giặc.
Ngày 13, bọn Kỳ quả nhiên đến. Vua tung hết quân mai phục xông ra đánh
giặc. Cháu vua (có sách chép là con vua, Minh sử chép là em vua) là Lê
