181
TẬP 6: DANH NHÂN CÁCH MẠNG VIỆT NAM
nhân dân ta. Những gương hy sinh dũng cảm của các chiến sĩ Yên Bái
đã góp phần chứng tỏ truyền thống anh hùng của dân tộc Việt Nam”
(1)
.
Ký Con bị truy nã gắt gao. Thực dân đã treo giải thưởng 5.000 đồng
cho ai bắt hay giết được anh. Trước tình thế này, anh trốn xuống Hải
Phòng. Giữa tháng 6/1930, thấy không an toàn, anh trốn về Nam Định
thì sa vào tay giặc. Chúng tống giam anh ở nhà tù Hỏa Lò. Đây là nhà tù
kiên cố bậc nhất ở Đông Dương được hoàn thành vào năm 1899 -do hai
nhà thầu Fournier Tre’lluyer và Levache xây dựng với kinh phí 121.243,4
đồng. So sánh hai khoản tiền trên thì rõ ràng, cái đầu Ký Con quả là ghê
gớm! Bấy giờ, cũng như các đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương, Ký
Con đã thấy “Sự hy sinh của Nguyễn Thái Học và 12 chiến sĩ yêu nước
tham gia khởi nghĩa Yên Bái đã truyền thêm sức mạnh cho cuộc đấu
tranh chính trị ở nhà tù Hỏa Lò đi đến thắng lợi hoàn toàn”
(2)
. Dù bị tra
tấn tàn nhẫn, nhưng chúng không moi được ở người thanh niên yêu nước
một lời khai nào. Bấy giờ, một nhà báo tiến bộ Pháp là Louis Roubaud
đã đến Hỏa Lò xin được gặp anh và đặt câu hỏi:
- Thưa ông, tại sao biết cuộc khởi nghĩa khó thành công nhưng các
ông vẫn tiến hành
Anh đáp:
- Chúng tôi phải khởi sự như thế để người sau tiếp tục. Sự thất bại
của chúng tôi là để cho thế hệ sau gặt lấy kết quả.
Nhà báo mím môi để ghìm cơn xúc động:
- Có phải ông cho rằng, ám sát những quan chức cao cấp Pháp thì có
thể đạt đến mục đích của các ông?
Anh cười gằn:
- Đó là chỉ thị của Đảng tôi. Xin hỏi ông, có thể tiến hành một cuộc
cách mạng mà không giết người?
Ký giả Louis Roubaud không trả lời.
(1)
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, tập I, NXB Sự thật- 1983, trang 116.
(2)
Đấu tranh của các chiến sĩ yêu nước và cách mạng tại nhà tù Hỏa Lò (1899- 1954) - Sở VHTT
Hà Nội - Viện Lịch sử Đảng biên soạn - NXB Chính trị Quốc gia - 1994, trang 109).
