Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Đêm Lệ Chi Viên
Nước Đại Việt, đời Hậu Lê, Lê Thái Tông (1434-1442) tên Nguyên Long,
con thứ của vua Thái Tổ Lê Lợi, lúc lên ngôi mới 11 tuổi nhưng chính sự
đều tự tay mình làm lấy. Ở trong triều, vua thẳng tay giết bọn quyền thần
như Lê Ngân, Lê Sát; ở ngoài thì đánh Ngọc Ma, bắt Cầm Quí và bình
được các Thổ tù ở Lạng Sơn, Gia Hưng.
Thông minh dũng trí, người đa tài tất cũng đa tình háo sắc. Thấy Nguyễn
Thị Lộ là nàng hầu của Nguyễn Trãi, dung mạo đẹp, văn chương hay nên
đòi vào cung, cho làm chức Lễ nghi học sĩ.
Nhưng không may, nhà vua gặp phải bà hoàng hậu ghen kinh khủng. Bà
biết tính vua nên canh chừng nghiêm nhặt làm cho nhà vua không giở trò gì
được.
Tháng 7 năm Nhâm tuất (1442), vua Thái Tông ngự đông tuần ở huyện Chí
Linh. Bấy giờ, Nguyễn Trãi đã về trí sĩ ở Côn Sơn, huyện Chí Linh, nhà
vua ghé vào thăm. Vừa lúc ấy, Thị Lộ cũng về thăm ông Nguyễn Trãi ở
đấy. Khi sắp về triều, nhân đó, nhà vua truyền cho Thị Lộ cùng theo nhà
vua về một thể. Thị Lộ phải vâng mạng.
Xa giá về đến Thiên Đức Giang (thuộc huyện Gia Linh, tỉnh Bắc Ninh),
trời đổ tối. Vua truyền dừng lại, vào vườn Lệ Chi (vườn vải) để nghỉ.
Đêm ấy trời trong trăng tỏ, vua truyền bày tiệc rượu cùng Thị Lộ đối ẩm và
xướng họa thơ văn. Thị Lộ không dám cãi mạng. Thế rồi câu xướng, câu
họa, rượu mời, tay chuốc, tay trao. Sắc đẹp của Thị Lộ càng lộng lẫy dưới
ánh trăng vằng vặc. Nhà vua vốn còn trẻ tuổi lại háo sắc đa tình, lòng sẵn
ôm mối tình với Thị Lộ từ lâu nay mới có dịp gần bên người ngọc, rồi càng
say sưa vì sắc, quyến luyến vì tình nên không còn giữ được vẻ đứng đắn
của một đứng chí tôn đối với kẻ bề tôi được nữa.
Cuộc vui thi vị ấy kéo dài cho đến khuya, cho đến khi vầng trăng vàng chỉ
còn mờ nhạt trong ánh sương đêm dày đặc, nhà vua càng cảm thấy mình
khao khát một thứ gì để ấm áp cho tấm thân đơn trong khi đêm lại sắp hồ
