Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Chim Việt, ngựa Hồ
Cổ thi có câu:
Hồ mã tê Bắc phong,
Việt điểu sào Nam chi.
Nghĩa là:
Ngựa Hồ hí gió Bắc,
Chim Việt ở cành Nam.
Chim Việt là loài chim sinh ở đất Việt, thuộc phía nam nước Tàu. Mỗi năm
cứ đến buổi đầu thu, từng đàn chim Việt bay sang phương Bắc để kiếm ăn.
Vì khi thu sang, phương Bắc có nhiều chỗ có giống lúa mới vừa chín, lại
thêm có nhiều hoa quả. Trái lại ở phương nam vì mới giao mùa, lúa vừa
đọng sữa, cây trái hiếm. Do đó, chim Việt phải đổ sang đấy kiếm ăn.
Tuy sang phương Bắc nhưng đàn chim Việt vẫn nhớ quê hương. Muốn làm
ổ, chúng chọn cành cây chĩa về phương Nam, tức là phương của quê nhà
mà chim sinh trưởng.
Chim Việt (Việt điểu) để chỉ chim nhớ quê hương cố quốc.
Ngựa Hồ là ngựa ở nước Hồ. Nước này ở về phương bắc nước Tàu mà
ngày xưa người Tàu thường cho là nước man rợ hay cũng gọi là Phiên
quốc. Ngựa Hồ cao lớn, leo núi rất giỏi, chạy rất nhanh. Người Trung Quốc
thường mua về làm ngựa chiến trận. Nước Hồ vốn là xứ lạnh. Khi đông về,
gió bấc thổi, tuyết rơi lả tả, gió lạnh tê tái.
Ngựa Hồ tuy về Trung Quốc, là nơi tương đối ấm áp nhưng vẫn nhớ đến
đất Hồ tê lạnh, mỗi độ đông về. Vì thế khi có gió bấc là gió phương bắc
thổi đến, tuyết rơi lả tả nơi đất Trung nguyên thì ngựa cất tiếng hí lên thê
thảm tỏ lòng nhớ cố quốc.
Có sách lại chép: nước Hồ đem ngựa cống vua Hán ở Trung nguyên. Ngựa
