Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Mấy cành Dương Quan
Trong tác phẩm "Đoạn trường tân thanh" của cụ Nguyễn Du, lúc Kiều tiễn
Thúc Sinh trở về quê cũ huyện Vô Tích, tỉnh Giang Tô với vợ cả là Hoạn
Thư, có câu:
Tiễn đưa một chén quan hà,
Xuân đình thoắt đã dạo ra cao đình.
Sông Tần một dải xanh xanh,
Loi thoi bờ liễu, mấy cành Dương Quan.
"Xuân đình", "Cao đình" chưa từng tìm được nguyên ngữ, nhưng theo Tản
Đà Nguyễn Khắc Hiếu thì tạm cho rằng đại khái "Xuân đình" là chỗ hợp
vui; "Cao đình" là chỗ chia rẽ. Cổ thi có câu: "Cao đình tương biệt xứ"
nghĩa là: "Chỗ ở biệt nhau ở cao đình".
Ông Hồ Đắc Hàm cho rằng: "Núi Cao đình" ở tại tỉnh Chiết Giang, phía
đông bắc Hàng Châu, chính là một chỗ người ta thường qua lại nghỉ chân
và làm nơi tiễn biệt nhau. Đường phú có câu: "Đình cao hề mộc diệp lạc",
nghĩa là "Chốn Cao đình kia lá xanh rụng".
Thời xưa, người ta tiễn nhau thường bẻ cành liễu đưa cho người đi. Dương
Quan là một cửa ải ở biên giới tỉnh Thiểm Tây. Đường thi có bài "Tống
Nguyên Nhị sứ An Tây" của Vương Duy là một bài thơ tiễn biệt rất đặc
sắc. Vua Đường Huyền Tông lấy vào Nhạc phủ phổ thành một bài hát gọi
là "Khúc Dương Quan tam điệp" (ba dịp Dương Quan) dùng để hát khi tiễn
biệt nhau.
Dưới đây là bài "Tống Nguyên Nhị sứ An Tây" (Đưa Nguyên Nhị đi sứ An
Tây) của thi hào Vương Duy:
Vị thành chiêu vũ ấy khinh trần,
Khách xá thanh thanh liễu sắc tân!
Khuyến quân khánh tận nhất bôi tửu,
Tây xuất Dương Quan vô cố nhân.
