ĐIỂN HAY TÍCH LẠ - Trang 268

Nguyên dến phải cống phẩm vật và một cung phi tuyệt sắc mới chịu bãi
binh. Trong tình thế nguy của nước nhà, Nguyên đế phải đồng ý.
Vừa sợ việc làm bị bại lộ, vừa ghét Chiêu Quân nên Mao Diên Thọ mưu
với bọn gian thần đem Chiêu Quân đi cống. Nguyên đế trước đã xem hình
của Chiêu Quân nên bằng lòng đem nàng đi cống Hồ. Nhưng đến lúc Chiêu
Quân vào triều bái để lên đường sang Phiên thì nhà vua mới trông thấy rõ
mặt thật là một tuyệt thế giai nhân. Vua tức giận lắm, điều tra mới rõ mưu
mô gian xảo của Diên Thọ, định đem trị tội. Thọ hay được trốn sang đầu
hàng Hung Nô. Bây giờ sự thực đã rồi, không thể thay người khác được. Vì
sứ giả đã nhận được mặt của Chiêu Quân.
Thế là Chiêu Quân từ biệt xứ sở cố hương, tới ải biên thùy Nhạn Môn. Nỗi
thương nhớ nước nhà, nỗi giận kẻ gian thần, xót xa phận bồ liễu, nàng
xuống kiệu song loan hướng về quê hương cố quốc, gảy một bản đàn biệt
ly. Giọng đàn bi ai thảm thiết, những kẻ theo đưa tiễn đều não lòng rỏ lệ.
Cây cỏ bên đường cũng héo xào gục xuống mặt đất như để xớt thảm chia
sầu...
Chiêu quân chẳng những có sắc mà còn có tài đàn hay thơ giỏi. Nhìn một
con chim lẻ cánh bạt gió về chiều, nàng xót xa cảm cho thân thế, cất tiếng
ngâm:
Cánh én cô đơn đượm tủi sầu,
Ngang trời gió cuốn bạt về đâu?
Quan san ngàn dặm vương thương nhớ,
Hồ Hán từ đây cách biệt nhau.
Và:
Mây trắng trời trong gió ngạt ngào,
Hồn hoa mờ mịt dưới trăng sao,
Đêm đêm thổn thức, đêm đêm mộng,
Có phải trời xanh cợt má đào.
Và, khi mùa thu đến, nhìn mây thu, trời thu, sắc thu nhuộm úa lá vàng, dưới
bầu trời ảm đạm lá vàng rơi lả tả, bài "Thu phong oán" của nàng còn truyền
tụng do một tình cảm sâu đậm của một kỳ nữ vì nước ly hương:
Thu mộc lê thê,