Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Tiền Xích Bích Phú
"Tiền Xích Bích phú " là một áng văn chương kiệt tác của Tô Đông Pha
(1036-1101), một văn hào đời nhà Tống (950-1275).
Đông Pha tên là Thức, tự Tử Chiêm, người ở Mi Sơn (huyện thuộc tỉnh Tứ
Xuyên ngày nay), con của Tô Tuân, anh của Tô Triệt. Cả ba cha con đều là
văn gia trứ danh đời nhà Tống, được người đương thời hâm mộ và gọi là
"Tam Tô".
Tô Thức làm quan đời Tống Nhân Tông. Đến triều Thần Tông, Vương An
Trạch lên làm tể tướng, thi hành việc cải cách chính trị, Tô Thức cùng em
dâng sớ lên Thần Tông, công kích dự án tân pháp của họ Vương; và vì xúc
phạm đến quan tể tướng nên Tô Thức phải bị biếm ra Hàng Châu, rồi Hồ
Châu, Hoàng Châu, Huệ Châu và Quỳnh Châu.
Trong thời gian ở Hoàng Châu (nay thuộc tỉnh Hồ Bắc), Tô Thức làm nhà ở
Đông Pha (sườn đồi phía đông) nên lấy hiệu là Đông Pha cư sĩ.
Ở đây, ông có làm hai bài "Tiền Xích Bích phú" và "Hậu Xích Bích phú".
Xích Bích là tên một dãy núi tại huyện Gia Ngư, tỉnh Hồ Bắc trên bờ phía
nam sông Dương Tử.
Đây là một di tích lịch sử.
Năm Kiến An thứ 13 (dương lịch 208), Tào Tháo, chúa Bắc Ngụy đã thua
to tại đó vì bị tướng của Đông Ngô Tôn Quyền là Chu Du dùng trận hỏa
công đốt sạch chiến thuyền. Hai bên bờ sông vì lửa đốt cháy đỏ nên người
ta mới gọi là"Xích Bích" (vách đỏ).
Tô Thức bị trích ra Hoàng Châu, tức huyện Hoàng Cương ngày nay, thuộc
tỉnh Hồ Bắc nhưng cách xa huyện Gia Ngư. Tại Hoàng Châu có một dãy
núi đá sắc đỏ cũng gọi là Xích Bích hoặc "Xích tị cơ", Tô Thức nhân đi
chơi đến đây là bài Xích Bích phú.
Trong "Thanh nhứt thống chí" có dẫn lời của Hồ Khuê trong "Xích Bích
khảo" cho rằng: "Tô Tử Chiêm đã lầm lẫn Xích tị cơ tại Hoàng Châu với
Xích Bích tại huyện Gia Ngư". Nhưng thiết nghĩ có lý nào một người như
Tô Thức mà lại lầm lẫn một việc quá tầm thường đối với một di tích danh
