Việc đó tuy nhỏ, nhưng nó báo hiệu bắt đầu thời đại đấu
tranh dân tộc, như chim én nhỏ báo hiệu mùa xuân.
Sau đại chiến thế giới lần thứ nhất, thực dân Pháp càng ra
sức bóc lột Đông Dương. Chương trình bóc lột này được dự
tính tỷ mỷ trong quyển sách của An-be Xa-rô (Albert
Sarraut): "Khai thác thuộc địa". Toàn thể nhân dân đau khổ
vì sự bóc lột đó. Thuế má và tạp dịch tăng lên. Ruộng đất
của nhiều làng bị bọn chủ đồn điền Pháp chiếm đoạt. Pháp
thi hành chính sách gây nạn đói để làm cho nông dân bần
cùng. Giai cấp tư sản và giai cấp tiểu tư sản Việt Nam bị
nghẹt thở vì sự áp bức nặng nề của tư bản thuộc địa. Một
giai cấp thợ thuyền mới ra đời. Từ 1862 tiếng súng kíp của
đội quân Cần vương chống lại đại bác của bọn xâm lược
Pháp, cuộc chiến đó vẫn tiếp tục. Nó tiếp tục đến năm 1885
dưới sự lãnh đạo của cụ Phan Đình Phùng, năm 1887 dưới
sự lãnh đạo của cụ Hoàng Hoa Thám, năm 1917 dưới sự
lãnh đạo của cụ Lương Ngọc Quyến và nhiều nhà chí sĩ
khác. Có một lúc tạm yên sau đại chiến lần thứ nhất. Và
bây giờ tiếng bom của Phạm Hồng Thái đã nhóm lại ngọn
lửa chiến đấu.
Trung Quốc cũng bị các tập đoàn quân phiệt chia sẻ, bọn
này được đế quốc giúp đỡ. Nhưng lòng yêu nước của nhân
dân Trung Quốc bắt đầu thức tỉnh. Lời kêu gọi của Bác sĩ
Tôn Dật Tiên bắt đầu truyền bá. Một phong trào dân tộc vĩ
đại bắt đầu. Trước hết là cuộc đấu tranh chống Nhật, liên
hợp tất cả các giai cấp trong nước. Sau đó là sự tẩy chay
Anh ở Hương Cảng do công nhân phát động. Rồi đến đội
quân Bắc phạt chống bọn quân phiệt để thống nhất Trung
Hoa, do Bác sĩ Tôn Dật Tiên và những người đồng chí của
ông lãnh đạo.
