đảng luận (coi ở sau) để dâng vua, được vua khen; nhưng cũng chưa được
về triều. Mười hai năm sau mới làm chức Hàn lâm học sĩ và lãnh việc soạn
bộ sử Đường thư. Xong bộ đó, ông thăng Hàn Lâm thị độc học sĩ, rồi Khu
mật phó sứ. Tới khi Vương An Thạch cầm quyền, ông vốn thủ cựu, không
chịu chính sách của Vương, xin về hưu; lúc mất (1072), được tặng chức
Thái tử Thái Sư, thuỵ là Văn Trung.
Ông có khí tiết như Hàn Dũ, đúng là một nhà Nho, thủ cựu, rất tôn quân
nhưng rất chú ý tới việc tiến cử hiền tài, đề bạt hạng hậu tiến nên danh vọng
rất cao.
Riêng về văn, ông khêu lại phong trào phục cổ và thành công lớn lao, nên
người ta thường gọi ông là Hàn Dũ đời Tống. Ông bảo: “đạo” là nội dung,
là bản chất mà văn là hình thức, là công cụ để sáng tạo. Phải tu dưỡng đạo
đức đã rồi hãy biết văn, nếu lòng đạo mà sung mãn rồi thì văn tự nhiên tới;
nếu đạo không đủ mà tô chuốt lời văn thì một là chỉ bắt chước người trước,
hai là chỉ chiều thị hiếu của thế tục, không có giá trị gì cả. Vì vậy ông phản
đối kịch liệt bọn chỉ luyện thuật tiểu xảo cho văn được hoa mĩ, lời thì huêch
hoang mà không có thực dụng. Từ năm 1057 trở đi, nhờ có quyền hành
trong triều, nhờ làm chủ khảo các kì thi, ông càng tận lực đề cao lối văn
bình dị, giản minh; những bài nào kêu mà rỗng, đẹp mà sáo hoặc vô dụng
cho nhân sinh, ông đều đánh hỏng cả. Triều đình và dân gian có một số
đông phản đối, oán trách, ông vẫn giữ chủ trương, riết rồi phong trào phải
chuyển hướng theo ông. Đương thời những bậc anh tài như Vương An
Thạch, Tăng Củng, Tô Thức, Tô Triệt theo chủ trương của ông, đều nhờ
ông mà đổ cao và nổi danh. Như vậy ông là bậc thầy trên văn đàn và đã có
công đào tạo nhiều văn sĩ lỗi lạc.
Tuy trọng nội dung, ông không hề coi thường hình thức. Văn của ông
nghiêm chỉnh, sáng sủa, uyển chuyển, rất nhiều tình cảm, đôi khi hùng hồn.
Có người đã ví văn của Hàn Dũ với những lớp sóng trong biển động, lên
xuống bất thường, dào dạt, lôi cuốn, mà văn của Âu Dương Tu như mặt hồ
trong trẽo, phẳng lặng, tuy có lúc gợn sóng nhưng xét chung là bình đạm,
minh bạch. Đọc những bài trích ở sau, độc giả sẽ thấy lời đó đúng.
