Học giả Mỹ Ezra Voge
từng tổng kết 10 mâu thuẫn lớn giữa
hai nước Trung Quốc - Mỹ như sau: - vấn đề Đài Loan, - vấn đề
Tây Tạng, - vấn đề Nam Hải [Việt Nam gọi là biển Đông], - vấn
đề kinh tế, - vấn đề các tổ chức nhiều bên và tổ chức quốc tế,
- vấn đề quan điểm đối với mối đe dọa tiềm tàng ở châu Á, -
vấn đề liên minh chiến lược, - vấn đề phổ biến vũ khí, - vấn
đề nhân quyền, - vấn đề môi trường.
Những mâu thuẫn này đều là mâu thuẫn cụ thể nhưng chưa vạch
ra được các mâu thuẫn căn bản giữa hai nước. Thực ra, mâu thuẫn
căn bản giữa Trung Quốc với Mỹ là mâu thuẫn giữa quốc gia quán
quân với quốc gia quán quân tiềm tại, là mâu thuẫn giữa quốc gia
quán quân với quốc gia quán quân dự bị.
Brzezinski từng nói, Mỹ là “nước lớn toàn cầu đầu tiên”, cũng là
“siêu cường toàn cầu cuối cùng”. Mục tiêu chiến lược của Mỹ là
giữ vững ngôi vị nhất thế giới; mục tiêu chiến lược của Trung
Quốc là xông tới ngôi vị nhất thế giới. Như vậy hai nước tất nhiên
sẽ xảy ra va chạm, về khách quan là một loại mâu thuẫn. Cho nên
mâu thuẫn căn bản này là mâu thuẫn quyết định cuộc đua giành
quán quân vòng mới của thế giới.
Mỹ là nước tư bản chủ nghĩa lớn nhất thế giới, Trung Quốc là
nước xã hội chủ nghĩa lớn nhất thế giới. Sự khác nhau về chế độ
xã hội và hình thái ý thức là nguồn gốc quan trọng và nội dung
quan trọng của mâu thuẫn giữa hai nước này. Nhưng mâu thuẫn căn
bản giữa Trung Quốc với Mỹ không phải là mâu thuẫn về hình thái
ý thức; vấn đề thứ nhất mà Mỹ quan tâm Trung Quốc không
phải là anh mang họ xã hội chủ nghĩa hay tư bản chủ nghĩa, mà là anh
mạnh hay yếu. Mỹ không ngại Trung Quốc làm chủ nghĩa xã hội
mà chỉ ngại Trung Quốc lớn mạnh. Nước Mỹ thà có một Trung
Quốc xã hội chủ nghĩa không phát triển chứ không muốn có một
Trung Quốc tư bản chủ nghĩa lớn mạnh. Chỉ cần Trung Quốc
