GIẤC MƠ TRUNG QUỐC - Trang 513

6. Anaxagoras ( 500?- 428 TCN): triết gia duy vật nổi tiếng đầu tiên của Hy
Lạp, người đưa khái niệm trí tuệ, lý trí vào căn nguyên triết học. Những
nhà triết học trước đó coi đất, không khí, lửa, nước là như nguyên bản cuối
cùng của vật chất. Nhưng ông là người đầu tiên đề xuất mô hình phân tử và
nguyên tử cấu thành nên mọi vật với khái niệm 'Hạt giống nhỏ'. Học trò của
ông gồm Pericles, nhà soạn kịch Euripides, và có thể cả Socrates.
Anaxagoras dạy ở Athens khoảng 30 năm thì bị bỏ tù vì dám nói rằng mặt
trời là một hòn đá nóng và mặt trăng được làm bằng đất. Sau này, tư tưởng
của ông được Aristotle và Democritus kế tục phát triển.
7. Cimon (510?-450? TCN): Thống chế và chính khách của Athens. Ông là
con trai Miltiades, người làm nên chiến thắng Marathon. Cimon tham gia
trận Salamis và sau đó góp phần thiết lập liên minh Deli. Cùng với
Aristides, ông chỉ huy hạm đội Hy Lạp tới bán đảo Tiểu Á để giải phóng
các thuộc địa ở đây khỏi ách thống trị của Ba Tư. Năm 466 TCN, ông đánh
bại hạm đội Ba Tư tại sông Eurymedon (bây giờ là sông, Thổ Nhĩ Kỳ). Sau
cuộc nổi loạn của người Helot ở Sparta, uy tín của ông bị giảm sút và bị
cách chức. Sau đó, phe dân chủ của Pericles đã trục xuất ông. Khi được
triệu hồi năm 451, Cimon đàm phán hiệp ước đình chiến 5 năm giữa Sparta
và Athens, rồi góp tiền bạc xây dựng lại Athens. Plutarch cũng viết về cuộc
đời của Cimon nhưng chúng tôi không đưa vào tập sách này.
8. Pisistratus (khoảng 600-527 TCN): Thống chế, chính khách và là nhà
độc tài ở Athens. Là con trai Hippocrates, ông cầm đầu phe dân chủ chống
lại phe quý tộc. Xem câu chuyện về cuộc đời Solon để biết thêm về
Pisistratus.
9. Ðây không phải là sử gia Thucydides nổi tiếng.
10. Việc lập chính sách dựa theo ý kiến quần chúng được Plato gọi là 'kịch
sĩ' (theatrocracy).
11. Parthenon là tên ngôi đền thờ nữ thần Athena. Parthenos được xây dựng
trên ngọn đồi Acropolis ở Athens vào thế kỷ thứ 5 TCN. Ðây là một kỳ
quan kiến trúc của thế giới Hy Lạp cổ đại.
12. Các đồng minh của Athens, trước đó bị Aristides cưỡng buộc nộp thuế,
mệt mỏi vì những đóng góp quân sự và thấy không cần nộp thuế nữa vì giờ