Phương pháp luận sáng tạo và đổi mới (viết tắt là PPLSTVĐM, tiếng Anh
là Creativity and Innovation Methodologies) là phần ứng dụng của Khoa học
về sáng tạo (Sáng tạo học, tên cổ điển – Heuristics, tên hiện đại –
Creatology), gồm hệ thống các phương pháp và các kỹ năng cụ thể giúp
nâng cao năng suất và hiệu quả, về lâu dài tiến tới điều khiển tư duy sáng tạo
(quá trình suy nghĩ giải quyết vấn đề và ra quyết định) của người sử dụng.
Suốt cuộc đời, mỗi người chúng ta dùng suy nghĩ rất nhiều, nếu không nói
là hàng ngày. Từ việc trả lời những câu hỏi bình thường như “Hôm nay ăn
gì? mặc gì? làm gì? mua gì? xem gì? đi đâu?...” đến làm các bài tập thầy, cô
cho khi đi học; chọn ngành nghề đào tạo; lo sức khỏe, việc làm, thu nhập,
hôn nhân, nhà ở; giải quyết các vấn đề nảy sinh trong công việc, trong quan
hệ xã hội, gia đình, nuôi dạy con cái..., tất tần tật đều đòi hỏi phải suy nghĩ
và chắc rằng ai cũng muốn mình suy nghĩ tốt, ra những quyết định đúng để
“đời là bể khổ” trở thành “bể sướng”.
Chúng ta tuy được đào tạo và làm những nghề khác nhau nhưng có lẽ có
một nghề chung, giữ nguyên suốt cuộc đời, cần cho tất cả mọi người. Đó là
“nghề” suy nghĩ và hành động giải quyết các vấn đề gặp phải trong suốt
cuộc đời nhằm thỏa mãn các nhu cầu chính đáng của cá nhân mình, đồng
thời thỏa mãn các nhu cầu để xã hội tồn tại và phát triển. Nhìn dưới góc độ
này, PPLSTVĐM giúp trang bị loại nghề chung nói trên, bổ sung cho giáo
dục, đào tạo hiện nay, chủ yếu, chỉ đào tạo các nhà chuyên môn. Nhà chuyên
môn có thể giải quyết tốt các vấn đề chuyên môn nhưng nhiều khi không
giải quyết tốt các vấn đề ngoài chuyên môn, do vậy, không thực sự hạnh
phúc như ý.
Các nghiên cứu cho thấy, phần lớn mọi người thường suy nghĩ một cách
tự nhiên như đi lại, ăn uống, hít thở mà ít khi suy nghĩ về chính suy nghĩ của
mình, xem nó hoạt động ra sao để cải tiến, làm suy nghĩ của mình trở nên tốt
hơn, như người ta thường chú ý cải tiến các dụng cụ, máy móc dùng trong
sinh hoạt và công việc. Cách suy nghĩ tự nhiên nói trên có năng suất, hiệu
quả rất thấp và nhiều khi trả giá đắt cho các quyết định sai. Nói một cách
nôm na, cách suy nghĩ tự nhiên ứng với việc lao động bằng xẻng thì
