HAI MƯƠI NĂM SAU - Trang 262

chàng thiếu niên đi đến tình huống này, cậu bước xuống thong thả và trang
trọng, rồi bỏ mũ đứng nghiêm trước di hài của vị vua cuối cùng. Vị vua ấy
chỉ phải đi theo tổ tiên khi kẻ kế vị ông đến nối gót ông, và dường như ông
nằm đó để nói với niềm kiêu hãnh của con người đôi khi rất dễ phẩn khich
khi ở trên, rằng: "Hỡi cát bụi trần gian, ta đợi người!"
Một lát im lặng.
Rồi Arthos giơ ngón tay chỉ vào cỗ quan tài và nói:
- Cái phần mộ vô định này là của một con người yếu hèn và không quyền
thế vậy mà lại có một triều đại đầy những biến cố lớn lao. Vì ở trên ông
vua, có trí tuệ của một người khác canh giấc, giống như cây đèn kia canh
giấc bên trên cỗ quan tài này và chiếu sáng nó.
- Người kia là vua thực sự, Raoul ạ; người này chỉ là một bóng ma và
người kia đặt linh hồn mình vào đó(1). Song le cái quyền uy quân chủ ở
nước ta nó mạnh mẽ biết chừng nào, con người kia chẳng được vinh dự có
một nấm mồ dưới chân của kẻ mà vì họ ông ta đã đem cả cuộc đời để tạo
nên niềm quang vinh. Bởi vì, Raoul, hãy nhớ lấy điều này, nếu như người
ấy đã làm cho nhà vua nhỏ bé thì ông ta đã làm cho vương vị lớn lao hơn,
và trong cung điện Louvre cất giữ hai điều: vua thì chết và vương vị không
chết, Raoul này, triều đại ấy đã qua đi, vị tể tướng mà ông chúa của mình
hết sức kiềng nể, sợ hãi và căm ghét, khi xuống mồ đã kéo theo mình cả
nhà vua mà ông không muốn để còn sống một mình, chắc hẳn vì ngại rằng
nhà vua sẽ phá hoại sự nghiệp của ông ta, bởi vì nhà vua chỉ có thể kiến
thiết khi có ở bên cạnh mình hoặc Chúa trời hoặc anh linh của Chúa. Vậy
mà trong khi ấy, cả thiên hạ coi cái chết của tể tướng như một giải thoát.
Những người đương thời thật là mù quáng, và chính tôi, đã có mấy lần
ngang nhiên ngăn cản những ý đồ của con người vĩ đại ấy. Ông nắm cả
nước Pháp trong tay mình và tuỳ theo ông siết chặt lại hay buông tay ra mà
bóp nghẹt nó hoặc cho nó thở thoải mái.
Nếu như trong cơn giận dữ khủng khiếp của mình, ông đã không nghiền nát
tôi ra, tôi và các bạn thân của tôi, chắc hẳn là để hôm nay tôi có thể nói với
anh rằng: này Raoul hãy luôn luôn biết phân biệt nhà vua và vương vị; vua
chỉ là một con người, vương vị là ý thức của Chúa; khi nào anh hoài nghi