tiêu chuẩn vệ sinh tối thiểu”. A. N. Yakovlev, Predislovie, Obval,
Posleslovie (Moskva, Novosti, 1992), tr. 102. Người phụ tá của Andropov
dính líu nhiều nhất là Arkady Volsky và ông ta đã đưa ra nhiều lời giải thích
khác nhau về tình tiết. Angus Roxburgh, The Second Russian Revolution
(London, BBC Books, 1991), tr. 17; Brown, The Gorbachev Factor, tr. 67-
69 Tác giả đã tổ chức một hội nghị về Gorbachev và các nhà lãnh đạo Liên
Xô tại trường Đại học London, có mời các đại biểu nước ngoài và Văn
phòng Khối Thịnh vượng chung tham dự. Họ từ chối và sau đó giải thích
rằng nếu báo chí viết là các viện sĩ và các nhà ngoại giao tỏ ra thiên vị với
Gorbachev thì điều này có thể bị những kẻ trong Điện Kremlin lợi dụng để
gièm pha chống lại ông ta. Một người hợp với phương Tây hẳn là không
hợp với Điện Kremlin. Một dấu hiệu nghiêm trọng của vấn đề có thể được
phát hiện từ thực tế là năm 1979 và 1980, sau khi các thanh tra thanh sát 20
nghìn loại máy móc và các dụng cụ chế tạo máy móc tại Liên bang Xô viết,
khoảng 1/3 số máy móc đó đã không còn được sản xuất và về cơ bản được
hiện đại hóa. Gorbachev tuyên bố trong một bài diễn văn trước phiên họp
Ban Chấp hành Trung ương Đảng về khoa học và văn hóa ngày 6/1/1988.
Bài này được đăng trên tờ Literaturnaya gazeta ngày 11/1/1988. Gorbachev
tự vệ truớc sự chỉ trích cuộc cải cách mà ông chủ trương không được phiên
họp Ban Chấp hành Trung ương tháng 4/1985 thông qua suôn sẻ. Mối quan
hệ giữa Gorbachev và Shevardnadze rất hòa hợp và sự gần gũi giữa hai cá
nhân này dường như ngày càng phát triển. Lần đầu họ gặp nhau tại Hội
nghị Đoàn Thanh niên Kosomol vào cuối năm 1950 và nhanh chóng trở nên
thân thiết. Từ Georgia đến Stavropol chỉ một quãng đường ngắn và hai
người này liên tục gặp gỡ trao đổi, thảo luận chính trị. Nhà nghỉ của Bộ
Chính trị của Gorbachev ở vùng Pitsunda, một địa điểm khá đẹp và thơ
mộng trên bờ Biển Đen thuộc Georgia, hai người luôn gặp gỡ trao đổi tại
đây. Shevardnadze sau này trở thành Chủ tịch Đảng ủy của Georgia. Cả hai
đều phản đối việc đưa quân vào Afghanistan. Khi giữ cương vị Bí thư phụ
trách nông nghiệp trong Ban Chấp hành Trung ương, ông đã bảo vệ các
cuộc thí nghiệm của Shevardnadze trong các khu vực nông nghiệp thuộc
Georgia. Cả Gorbachev và Shevardnadze đều sử dụng tài liệu từ hàng loạt