4
CHƯƠNG 29
THÁI-ÂM & DƯƠNG-MINH THIÊN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Thái-âm, Dương-minh làm biểu lý, cùng là mạch của TỲ-VỊ. ðến lúc sinh bịnh lại khác nhau, là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Âm dương khác vị, thay ñổi nhau thực hư, thay ñổi nhau thuận nghịch ; hoặc do bên trong phát ra, hoặc do
bên ngoài phạm vào … nơi phát sinh khác nhau nên bịnh danh cũng khác.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Xin cho biết cái chỗ khác nhau thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Dương thuộc Thiên khí. Chủ về bên ngoài ; Âm thuộc ðịa khí, chủ về bên trong. Dương ñạo thời THỰC, Âm
ñạo thời HƯ. Nếu do tặc phong hư tà phạm vào thời dương chịu ñựng ; nếu do uống ăn không chừng mực, khởi
cư không ñều ñộ, thời Âm chịu ñựng. Dương chịu ñựng thời vào 6 Phủ, Âm chịu ñựng thời vào 5 Tạng.
Vào 6 Phủ thời mình nóng, thường không thể nằm, hơi thở gấp và khó khăn.
Vào 5 Tạng thời ñầy nghẽn bế tắt ; ở dưới thành chứng SÔN-TIẾT, lâu thành chứng TÍCH (Trường tích).
« HẦU » chủ về thiên khí, « YẾT » chủ về ñịa khí. Dương chịu ñựng Phong khí ; Âm chịu ñựng Thấp khí.
Âm khí do từ chân lên ñến ñầu, rồi quay xuống theo cánh tay ñến ñầu ngón tay. Dương khí do từ tay dẫn lên
ñến ñầu, rồi quay xuống chân. Cho nên nói :
« Bịnh thuộc Dương, dẫn lên bộ phận trên, lâu rồi quay trở xuống ;
bịnh thuộc Âm dẫn xuống bộ phận dưới, lâu rồi quặt trở lên.
»
Cho nên, bị thương về Phong, bộ phận trên mắc trước ; bị thương về Thấp, bộ phận dưới bị trước.
Hoàng-ðế hỏi :
--. TỲ mắc bịnh mà tứ chi không cử ñộng ñược là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tứ chi ñều nhờ khí ở VỊ, mà không thể tự dẫn ñến kinh, phải nhở Tỳ mới dẫn ñến ñược. Giờ Tỳ mắc bịnh,
không thể vì Vị dẫn tân dịch, tứ chi không ñược nhờ khí của Thủy cốc, khí do ñó kém sút, ñường mạch không
thông, cân cốt, cơ nhục, ñều không có khí ñể thấm nhuần, nên không cử ñộng ñược.
Hoàng-ðế hỏi:
--. Tỳ không chủ về mùa nào là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tỳ thuộc Thổ, chủ về trung ương, thường do 4 mùa phân tưởng về 4 Tạng. Mỗi Tạng ñều có ký-trị 18 ngày,
nên không riêng chủ về mùa nào.
Tỳ thường ñược tiếp xúc trước cái tinh khí của Vị « Thổ » sinh ra muôn vật mà bắt chước sự biến hóa của trời
ñất, nên trên dưới tới khắp ñầu và chân, mà không chuyên chủ một mùa nào.
Hoàng-ðế hỏi :
--. TỲ với VỊ chỉ nhờ lượt da vàng (mạc) ñể cùng liền với nhau. Thế mà lại vì Vị dẫn hành ñược tân dịch, là vì
sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Túc Thái-âm thuộc về Tam-âm, mạch của nó suốt từ Vị liền sang Tỳ, chằng lên họng (ách) ; cho nên Thái-
âm mới hành khí tới cả tam âm.
Dương-minh thuộc Biểu, nó là cái bể của 5 Tạng, 6 Phủ, cũng gọi là Tam-dương.
Tạng và Phủ ñều nhận kinh mạch của mình ñể tiếp thu khí ở Dương-minh, vì thế nên mới có thể vì Vị dẫn
hành tân dịch .,.
-- o0o --
