Một hôm cả nhà đi vắng, cóc ở nhà hóa thành một người con gái xinh đẹp
ngồi dệt vải lại dọn dẹp trong nhà sạch sẽ. Có một bọn học trò đi qua, cô
gái đẹp ra cửa têm trầu mời khách ăn. Nhưng đến khi họ vào thì không thấy
cô gái đẹp đâu nữa, mà chỉ thấy một con cóc, bèn bỏ di. Riêng có một anh
học trò trong số đó, lúc về giục mẹ đi hỏi: - "Nó là cóc, con lấy làm gì?" -
"Mẹ cứ hỏi cho con đi". Bố mẹ cóc nhận lời gả con, không đòi hỏi gì. Ngày
đưa dâu chẳng mấy ai dự, người ta bỏ cóc vào võng đưa về. Ai cũng chê
cười: - "Người mà lấy cóc!". Nhưng đến đêm thì cóc hóa thành người, sáng
dậy lại trở lại hình dạng cóc. Được ba ngày, chồng bảo vợ: "Người ta cười
quá lắm, nàng phải làm cho họ thôi cười mới được". Cóc bèn hóa thành
người ra mắt bà con làng xóm. Bố mẹ chồng thấy thế mừng quá, giết trâu
bò mời họ mời làng. Người ta nói: "Ăn cưới không bằng lại mặt" là thế [2] .
Trong truyện trên, chắc người kể đã lược đi nhiều tình tiết của truyện,
nhưng vẫn giữ được một tình tiết đáng chú ý: vợ chàng học trò trước khi
chuyển hóa thành người, đã có thời gian ngày là vật, đêm lại là người.
Một truyện khác phổ biến ở miền Nam là truyện Nàng Út có một số tình
tiết giống và khác với truyện Lấy vợ cóc:
Hai vợ chồng nhà nọ hiếm con, hết lời cầu xin đức Phật để có một đứa.
Người vợ sau đó tự nhiên có mang và đẻ ra ở đằng trán một cô bé bằng
ngón tay nên đặt tên là Nàng Út. Cho là quái, bố mẹ chỉ những muốn vứt
bỏ đi đâu cho khuất mắt. Một hôm, người bố đưa Út lên rừng sâu, bảo Út
đứng chờ một chỗ, chờ chặt củi xong thì sẽ mang về. Nhưng sau đó ông ta
theo đường khác lẻi về, bỏ con lại. Út cứ chờ bố hết ngày này qua ngày
khác. Trước đó có một con quạ ăn dưa nhả hạt ở gần chỗ Út đứng. Hạt mọc
thành cây. Út dùng lá dưa như một thứ mái để che sương gió. Cây có quả,
Út nâng niu quả dưa, định bụng dành cho bố.
