vụt. Khắp nơi đều có người chết. Đường sá, chợ búa đầy những đoàn người
đói khổ đi kiếm miếng ăn. Quan án được lệnh đi phát chẩn cho dân đói.
Lại nói chuyện anh chàng họ Đỗ từ khi trốn vợ ra đi, nhất quyết không trở
về quê hương nữa. Chàng không muốn vì mình làm khổ đời một người đàn
bà. Chàng cứ đi lang thang nay đây mai đó, sống bằng nghề bị gậy. Cứ thế
sau năm năm, bệnh của chàng vẫn như cũ và chàng vẫn sống một cuộc đời
đơn độc và đau khổ. Hôm ấy nghe tin có cuộc phát chẩn, chàng lần mò tìm
tới, nhập vào đội quân lĩnh chẩn. Bọn lính lần lượt phát gạo hết hàng này
sang hàng khác. Khi sắp sửa được lĩnh, chàng kêu lên: - "Tôi là học trò yếu
đuổi tàn tật, không rá không mùng, không nồi không niêu nên không muốn
xin gạo, chỉ muốn xin một ít tiền cho tiện...". Nghe hắn nói thế, quan án
cho gọi tới hỏi mấy câu về văn chương, quả nhiên anh chàng bề ngoài rách
rưới tiều tụy nhưng đối đáp rất trôi chảy, thơ làm ra thao thao bất tuyệt. Sẵn
có tình yêu người tài, ông bèn đặc biệt lấy tiền ra cho, có phần hậu hơn
những kẻ khác.
Khi về dinh, ông ta thuật chuyện vừa rồi cho vợ hay. Nghe tả hình dạng,
người đàn bà ngờ rằng đó là người chồng cũ. Nàng ra chợ tìm cách đứng
nấp để xem mặt, thì đúng là người chồng ngày xưa. Tự nhiên lòng thương
chồng cũ nay lại bừng bừng bốc lên. Nàng phải nuốt thầm những giọt nước
mắt vì mình đang ở vào một tình thế khó xử. Suy đi nghĩ lại mãi, cuối cùng
nàng dùng lời nói khéo cố khuyên chồng mới đưa "người học trò khó mà có
tài" đó về dinh, cho ở một gian lều sau trại. Như thế vừa làm được một việc
nghĩa vừa có người làm bạn văn chương. Được chồng mới ưng thuận, nàng
sung sướng vô hạn. Từ đó ngầm sai người hầu chu cấp chăm nom rất tử tế.
Nhưng nàng không bao giờ để lộ một hành động gì cho chồng biết và cũng
không bao giờ cho người chồng cũ thấy mặt.
Một hôm vào khoảng đêm khuya, người chồng cũ một mình đau bụng đi tả.
Nhân khát quá, chàng bèn lần ra một cái chum ở gần trại múc nước uống.
