223
29. SỰ TÍCH ĐẦM MỰC
Ngày ấy vào ñời nhà Trần có một cụ ñồ nho ở xã Quang-liệt tên là Chu An.
Học vấn của cụ sâu và rộng. Cũng vì tiếng tăm của cụ truyền khắp mọi nơi nên
học trò xa gần ñến học rất ñông.
Về sau nhà vua nghe tiếng, vời cụ về kinh giao cho trông nom trường Quốc tử
và dạy thái tử học. Cụ ñể nhà lại cho vợ con rồi ñi nhậm chức. Nhưng ñược hơn
một năm ñã thấy cụ chống gậy trở về. Cụ bảo mọi người rằng:
- Ta không thể chịu ñược bảy tên quyền thần dối vua hại nước!
Từ ñó người ta thấy cụ trở lại nghề dạy học. Lần này những người ñến xin
"Nhập môn" ñông vô kể. Cả một cái gò cao ở xóm Văn phải dựng thêm ba bốn
mái nhà nữa mới ñủ chỗ ñể chứa học trò. Nhà trong xóm chật ních những anh ñồ
nho, ñủ mặt người kinh, người trại. Đó là chưa kể những người ở quanh vùng
hàng ngày cơm ñùm cơm gói ñi về học tập.
Trong số học trò của cụ có hai anh em con vua Thủy. Nghe tiếng cụ ñồ, vua
Thủy cũng cho con lên học. Ngày ngày hai anh em ñến bờ sông trút lốt thuồng
luồng ở nước rồi lên ñất, nói năng, cử chỉ không khác gì người trần.
Một hôm cụ ñồ ñang chấm bài thì anh trưởng tràng ñến kể cho biết rằng sáng
hôm nay, khi chưa rõ mặt người, anh có việc ñi chợ huyện ñến cầu Bưa tình cờ
dưới sông có hai người ñi trên mặt nước tiến vào bờ:
- Đúng là hai anh em nhà Gàn thầy ạ! Con ñầu tiên sợ nhưng cũng cố ñi theo.
Quả nhiên họ vào ñây. Thầy bảo bây giờ nên làm thế nào?
Cụ ñồ gật gù ñáp:
- Con cứ ñể yên mặc họ, con ạ! Nếu là quỷ thần mà họ chuộng ñạo thánh hiền
thì lại càng hay chứ sao!
*
* *
Năm ấy vùng Thanh-ñàm trời làm ñại hạn. Suốt từ cuối năm ngoái cho ñến
tháng Hai năm nay không có lấy một giọt mưa. Đồng ruộng nứt nẻ. Mấy ñám
lúa, ñám ngô cứ héo dần. Thấy mọi người nhao nhác, cụ ñồ sốt ruột không kém.
Một chiều kia sau buổi học, cụ ñồ lưu hai anh em chàng Gàn ở lại rồi bảo:
- Thầy muốn các con thương ñến dân một chút.
Hai anh em là bộ ngơ ngác không nói gì. Thấy họ còn giấu mình, ông cụ nói:
