Do Thái giáo. Hầu hết các hệ thống tôn giáo thời kỳ đầu ở Cận Đông cổ
đại, và các bộ luật thế tục bắt nguồn từ chúng, đều không cấm việc cho vay
nặng lãi. Các xã hội này coi những thứ vô tri vô giác là những vật sống
giống như cỏ cây, động vật và con người, có khả năng tái sản sinh. Do đó,
nếu anh cho vay “tiền thức ăn,” hay tiền thuộc bất cứ thể loại nào, thì việc
tính lãi là chính đáng.
Tiền thức ăn dưới dạng ô-liu, chà là, hạt giống hay
súc vật được đem cho vay từ rất sớm, khoảng năm 5000 TCN, nếu không
nói là còn sớm hơn. Tài liệu viết bằng chữ tượng hình (chữ hình nêm) cho
thấy các khoản cho vay với khối lượng cố định dưới dạng hóa đơn trao đổi
được biết tới ít nhất là từ thời Hammurabi - chủ nợ thường là đền thờ và
quan chức triều đình. Tài liệu viết bằng chữ tượng hình ở Babylon cho thấy
lãi suất từ 10-25% đối với bạc, 20-35% đối với ngũ cốc. Với người Lưỡng
Hà, người Hittite, người Phoenicia và người Ai Cập, lãi suất là hợp pháp và
thường được nhà nước ấn định. Nhưng người Do Thái có quan điểm khác
về việc này. Sách Xuất hành 22:25
quy định: “Nếu ngươi cho người nào
trong dân Ta vay bạc, người nghèo khó nơi ngươi, ngươi sẽ không cư xử
với nó như chủ nợ: các ngươi sẽ không đặt nợ ăn lãi.” Đây rõ ràng là một
văn bản có từ rất sớm. Nếu luật Do Thái được soạn ra vào thời kỳ phức tạp
hơn của vương quốc thì lãi suất đã không bị cấm. Nhưng Torah là Torah, có
giá trị vĩnh viễn. Quy định trong Sách Xuất hành được Sách Levi 25:36
củng cố: “Đừng lấy lãi ăn lời”; và được Sách Đệ nhị luật 23:24
“Ngươi sẽ cho vay lấy lãi nơi người tha bang, chứ ngươi không cho vay lấy
lãi nơi anh em ngươi.”
Người Do Thái do đó mang trên vai gánh nặng của một điều luật tôn giáo
cấm họ cho nhau vay lãi, nhưng cho phép họ làm thế với người ngoài. Điều
luật này có vẻ như được thiết kế để bảo vệ và đoàn kết một cộng đồng
nghèo mà mục đích chính của nó là cùng tồn tại. Do đó, cho vay thuộc về
vấn đề từ thiện - nhưng anh không phải làm từ thiện với những người mà
anh không biết hay không quan tâm. Lời lãi vì thế đồng nghĩa với không
thân thiện. Với tư cách một cộng đồng ổn định ở Palestine, tất nhiên người
Do Thái cần vay mượn tiền của nhau giống như mọi người khác. Ghi chép
