Mặt khác, đại diện các chủ xí nghiệp cũng tham gia trong ban quản trị nhà
ngân hàng. Sự hình thành tư bản tài chính với số vốn kếch sù, quyền lực vô
hạn đã tạo nên một bọn trùm tư bản khống chế các mặt sinh hoạt kinh tế và
chính trị của nhà nước.
2. Xuất khẩu tư bản, sự phân chia thị trường thế giới và tranh chấp
thuộc địa
Điều đặc biệt quan trọng của thời kỳ lũng đoạn là sự xuất khẩu tư bản.
Bọn trùm tài chính ở các nước chuyển vốn ra kinh doanh ở bên ngoài dưới
hình thức xây dựng xí nghiệp khai thác và chế tạo, đặt đường sắt và các
phương tiện giao thông vận tải hoặc là đem cho vay. Làm như vậy, thu
được nhiều lãi hơn vì ở các thuộc địa hoặc những nơi kém phát triển, giá
nguyên liệu và nhân công còn rẻ. Các nước tư bản “già” như Anh, Pháp
thường thu được nhiều lời hơn các nước “trẻ” vì nó có nhiều thuộc địa hơn.
Điều đó làm cho sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Nó không còn là cuộc
tranh chấp giữa các công ty tư nhân mà là giữa các tập đoàn lũng đoạn lớn
của Nhà nước. Để tạm thời hòa hoãn mâu thuẫn, các liên minh độc quyền
phải thương lượng với nhau để lập nên cácten quốc tế với mục đích phân
chia thị trường đầu tư.
Năm 1907, hai công ty điện của Mỹ (G.E.C) và Đức (A.E.C) chia nhau
thị trường: G.E.C được “nhận phần” nước Mỹ và Canada, A.E.C được
“nhận phần” Đức, Áo, Nga, Hà Lan, Đan Mạch, Thụy Sĩ, Thổ Nhĩ Kỳ, bán
đảo Bancăng. Như vậy, những công ty điện khí khác khó có thể đối chọi
được với hai tập đoàn trên.
Nhưng khi tương quan lực lượng thay đổi, sự thỏa hiệp khi trước
không còn phù hợp thì lại diễn ra cuộc cạnh tranh mới để đòi hỏi sự phân
chia mới. Trong các ngành dầu lửa, thép, đường ray… đều thành lập những
cácten quốc tế như vậy. Đến năm 1914 đã có 114 cácten quốc tế, chia nhau
thị trường tiêu thụ ở nhiều nước.
