định nổi, chúng gọi căn cứ nghĩa quân là “khu vực không chịu thuần phục”
ở Nam Lào.
Cuộc đấu tranh của Kommađam lãnh đạo ngày càng phát triển và có
căn cứ vững chắc ở vùng núi Phù Luổng Đông bắc Bôlôven. Nhân dân Lào
yêu quý ông, coi ông như “Lãnh tụ của nhân dân”. Những chậu mường
phản bội đều bị trừng trị. Tháng 7-1934 một chậu mường ở gần Phù Luổng
làm tay sai cho Pháp đã phải đền tội.
Năm 1936, thực dân Pháp quyết tâm huy động một lực lượng lớn có
không quân 5 tiểu đoàn bộ binh, 200 thớt voi, nhiều đơn vị kỵ binh mở
cuộc tấn công Phù Luổng. Nhờ có một tên phản bội chỉ đường, bọn thực
dân đã vào được tận bản doanh của Kommađam và đã giết hại ông trong
một trận đánh tháng 9 năm 1936. Ba người con của Kommađam vẫn tiếp
tục chiến đấu cho mãi đến tháng 7 năm 1937 mới bị bắt.
3. Cuộc khởi nghĩa của Chậu Pachay 1918-1922
Cuộc khởi nghĩa nổ ra trên một vùng rộng lớn gồm phần Bắc Lào và
nhiều tỉnh Tây Bắc Việt Nam, lôi cuốn hầu hết những người thuộc dân tộc
Mèo các tỉnh này tham gia.
Người Mèo sống trên lãnh thổ Lào là người Lào Xủng, có chừng 10
đến 15 vạn người. Địa bàn cư trú của họ là vùng Bắc Lào, đặc biệt là Xiêng
Khoảng và Luông Phabăng. Đặc tính của dân tộc này là thiện chiến, sống
trung thực, ưa giao du kết nghĩa, thích tự do và có tinh thần độc lập rất cao.
Mâu thuẫn giữa thực dân Pháp với dân tộc Lào Xủng là hậu quả của
chính sách thống trị tàn bạo và vơ vét thuốc phiện. Bất kể người Lào Xủng
nào cũng đều phải nộp 2kg thuốc phiện trong một năm, dù hút hay không,
có trồng hay không. Lại thêm phu phen tạp dịch, thuế khóa nặng nề khác
làm người Lào Xủng nổi dậy. Đầu thế kỷ XX, những cuộc vận động chống
đối của cư dân dân tộc Lào Xủng đã dần dần hình thành.
Pachay một người đứng đầu bản Lào Xủng ở Mường Sơn tỉnh Sầm
Nưa nhận thức được sự bóc lột tàn bạo của bọn Pháp đã lãnh đạo nhân dân
