xuất phong kiến đã chiếm địa vị chủ đạo, nông dân bị áp bức bóc lột nặng
nề.
Ở Giava, những Đêsa công xã nông thôn là hình thức tổ chức xã hội
tồn tại một cách tương đối phổ biến. Trưởng thôn, tùy từng khu vực gọi là
Bukun, Pêtingghi hay Lurat đều là tầng lớp giàu có, quý tộc có uy quyền,
cha truyền con nối. Có nơi vẫn giữ truyền thống để nhân dân công xã bầu
ra người đảm nhiệm chức vụ này. Trưởng thôn có quyền thu tô thuế trong
thôn xã, là người thay mặt chính quyền thống trị trực tiếp. Trên danh nghĩa,
ruộng đất đều thuộc quyền sở hữu của Suntan là kẻ đứng đầu vương quốc.
Người nông dân lĩnh canh ruộng đất, có quyền sử dụng, nhưng không có
quyền thừa kế. Ở Inđônêxia hầu như chưa có quan niệm sở hữu tư nhân về
ruộng đất; chỉ trừ những ruộng đất do Suntan tặng cho các sủng thần và
thân thích thì được quyền cha truyền con nối, được quyền bán đi. Những
thái ấp (Pusaka) này là loại ruộng đất đặc biệt thuộc sở hữu cá nhân, nhưng
khi bán đi cũng phải được Suntan đồng ý. Nông dân phải nộp tô từ 1/2,
thậm chí đến 2/3 thu hoạch của mình cho lãnh chúa.
Công xã nông thôn vẫn giữ một vị trí quan trọng đối với chức năng
quản lý hệ thống thủy lợi, đê điều, chống lại thiên tai, hạn hán. Tuy vậy, lúc
bấy giờ công xã nông thôn đang trên đà tan rã, mặc dù xã viên có quyền
được chia ruộng đất, có quyền sử dụng bãi cỏ chung. Cơ quan hành chính
của công xã cũng do bầu cử, nhưng quyền uy của quý tộc và bọn nhà giàu,
rất lớn, bầu cử chỉ là hình thức. Trong công xã, hiện tượng xã viên không
có ruộng đất ngày càng đông, họ phải thuê ruộng đất của bọn địa chủ giàu
có để cày cấy.
Đầu thế kỷ XVII, xã hội Inđônêxia nói chung đã bước vào thời kỳ cuối
của chế độ phong kiến. Kinh tế hàng hóa bắt đầu phá vỡ nền kinh tế tự
nhiên. Ở các vùng duyên hải, những hải cảng đã dần dần hình thành những
trung tâm kinh tế, chính trị và xã hội của một vùng lớn. Nền thủ công
nghiệp ở đây cũng phát triển hơn công nghiệp do chính quyền vương quốc
tổ chức sản xuất. Quan hệ buôn bán giữa vương quốc và thương nhân bên
ngoài, giữa vương quốc và các thương nhân ngoại kiều người Trung Quốc,
