khi phát xít Nhật đầu hàng, chính quyền dẫn thuộc quyền kiểm soát của vua
Xihanúc.
34. Ngày 30-10-1945, Hiệp định Liên minh quân sự giữa Chính phủ
Ítxala và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cùng với Hiệp định
Thành lập Liên quân Lào - Việt được ký kết và bắt đầu thực hiện. Cuối
1945, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và ủy ban Cao Miên độc lập
ký tuyên bố chung về Đoàn kết Việt - Miền - Lào chống Pháp.
35. Việt Nam lần lượt cử nhiều cán bộ, chiến sĩ Quân tình nguyện
sang Lào, Campuchia giúp đỡ nhân dân nước bạn xây dựng lực lượng vũ
trang, cơ sở cách mạng, căn cứ kháng chiến, cùng tham gia chiến đấu trên
mọi mặt trận. Ngay từ đầu năm 1946, ta cùng lúc lượng yêu nước ở đông
nam Campuchia phát triển lực lượng vũ trang hỗn hợp “Liên quân Miên -
Việt”. Từ 1947, 1948, nhiều đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam lần lượt
sang hoạt động bên cạnh liên quân Lào - Việt, Miên - Việt dưới sự lãnh đạo
của Ủy ban Dân tộc giải phóng Campuchia và Chính phủ kháng chiến Lào.
36. Từ một Đảng Cộng sản Đông Dương đã tách ra thành ba đảng
cách mạng: Đảng Lao động Việt Nam; Đảng Nhân dân cách mạng
Campuchia (thành lập ngày 28-6-1951), Đảng Nhân dân Lào (thành lập
ngày 22-3-1955).
37. Giữa năm 1953, Liên quân Việt - Lào phối hợp mở chiến dịch
Thượng Lào, quân dân Liên khu 5 và Nam Bộ phối hợp với quân dân yêu
nước Campuchia tăng cường hoạt động mở rộng vùng giải phóng, nối liền
căn cứ địa Việt Nam và Campuchia. Cuối năm 1953, đầu năm 1954, quân
dân ba nước đồng loạt mở các đợt hoạt động quân sự lớn, buộc địch phải
phân tán lực lượng đối phó. Thắng lợi giành được ở Điện Biên Phủ (chiến
trường Việt Nam) cùng những thắng lợi trên toàn chiến trường Đông
Dương đã đánh tan mọi nỗ lực chiến tranh cao nhất của thực dân Pháp.
38. Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam,
phông Ban Lào – Miên, số 73, Mục lục số 1, Đơn vị bảo quản số 102, tờ
38-40.
